Duela urte batzuk hasitako norabidea galdu gabe, urrian VII. Ondare, Paisaia eta Globalizazio sinposioa ospatuko du Nabarralde Fundazioak, oraingoan KultURA – El agua como patrimonio izenburupean. Bertan, urak ondare bezala euskal gizartean duen presentziaz arituko dira.
Nabarraldeko zuzendari Angel Rekaldek argitu moduan, “urak eremu asko hartzen ditu gure gizartean. Gure nortasunaren, gure historiaren, euskararen, inguratzen gaituen paisaiaren eta gure bizimoduaren parte da. Garraio-bide garrantzitsua ere izan da, gure industriako oinarrizko elementua. Gure lurra zizelkatu duten ibaiak, historian erabakigarria izan den itsas zabalera, emakumeen bilgune izan diren iturriak… Ibaiak, halaber, gatazka sozialaren muinean egon dira kasu batzuetan, baita Nafarroan ere”.
Hala, kultura, gizartea, identitatea, ingurumena edo historia bezalako arloak jardunaldi honen baitan uztartuko dira. Ikuspegi guzti horietatik ondarea landu eta sozializatzeko, programazio bikoitza aurreikusi du Nabarraldek, esparru asko hartuko dituena. Alde batetik, urriaren 15ean eta 16an izango den programa akademikoa: “EHUko Iñaki Antigüedad politologo eta geologoaren hitzaldi interesgarri batekin emanen diogu hasiera, NatURA ondare, Herri onURA izenburupean. Urriaren 16an, goiz osoz, hainbat adituk euren hausnarketak ezagutzera emanen dituzte, kultura, historia, euskara edo paisaiak bezalako esparru desberdinetatik abiatuz.
BISITA GIDATUAK, EMANALDIAK ETA MAHAI-INGURUAK Programa akademiko horretaz gain, Nafarroako hainbat tokitan kultura-jarduera batzuk prestatu dira KultURA jardunaldiaren baitan: bi bisita gidatu Iruñean, Kike Díez de Ulzurrunen eskutik bata (euskaraz) eta Victor Manuel Egiarekin bestea (gazteleraz); ibilaldi gidatu bat Artetara, “Subitzako hornikuntza-sistema ederra ezagutzeko”; Urtzen filmaren emanaldia Iruñeko Golem zinemetan, Telmo Esnal zuzendari donostiarrarekin batera; eta bi mahai inguru, horietako bat Lizarran, uraren balio sozialaren ingurukoa; eta beste bat Tutera, bertako ondare hidrikoaz hitz egiteko.
Jarduera batzuetan (bisita gidatuak eta jardunaldi nagusia, urriaren 16koa) aldez aurretik izena eman beharko da Nabarralde Fundazioaren webgunean bertan.
Jardunaldia Nafarroako Gobernuaren diru laguntzari esker antolatu du Nabarraldek. Bestalde, Lizarrako Udalarekin eta hainbat elkarterekin ere elkarlanean aritu da: Iturralde Elkartea, Martin Ttipia, Hernani Errotzen, Ega Bizirik, Ondare Industrialaren eta Herri Lanaren Euskal Elkartea eta Beterri Elkartea.
EGITARAUA
EGITARAU AKADEMIKOA
Urriak 15 (ostirala), Kondestablearen Jauregia (IRUÑEA), 19:00
JARDUNALDIAREN IREKIERA: “NatURA-ondare, Herri-onURA” – AGUA: patrimonio de patrimonios”, Iñaki Antigüedad (Bilbo, 1955eko ekainaren 21a). Euskal Herriko Unibertsitateko Zientzia eta Teknologia Fakultateko Hidrogeologiako katedraduna, geologoa eta politikaria da. Geologiari eta hizketakideari buruzko hainbat liburu ere idatzi ditu eta telebistako eta irrati saioetako eztabaidetan parte hartu du.
Urriak 16 (larunbata), Nafarroako Museoa (Iruñea)
“KultURA. El agua como patrimonio”
09:15-09:30 SARRERA: AMAIA APRAIZ (jardunaldiko zuzendaria)
09:30-10:00 “El futuro de nuestros ríos – Gure erreken etorkizuna”, CAMINO JASO (biologia-zientzietan lizentziatua Nafarroako Unibertsitate Publikoan)
10:00-10:30 “El agua en la historia, la cultura y la mitología”, PEIO IRAIZOZ
10:30-11:00 “Urak utzi dituen arrastoak Euskal Herriko eta Europako toponimian”, JUAN MARTIN ELEXPURU (idazlea eta itzultzailea)
11:00-11:30 Atsedena
11:30 – 12:00 “Ura eta paisaia”, JOKIN DEL VALLE (biologia-zientzietan lizentziatua eta Nekazaritzako ingeniari teknikoa)
12:00 – 12:30 “La monumentalidad del agua”, IÑAKI URIARTE (arkitektoa)
12:30 – 13:00 “Paisajes fluviales industriales”, AINARA MARTÍNEZ MATÍA (Ondare Industrialaren eta Lan Publikoaren euskal elkartea)
13:00 – 13:30 “El río como vía de transporte. El caso del Irati”, VÍCTOR MANUEL EGIA ASTIBIA (ikerlaria)
13:30 – 13:45 KOMUNIKAZIOAK. “Ulibarri-Ganboa, la memoria sumergida” Fernando Sánchez Aranaz (historialaria, Martin Ttipia). Dokumental laburra.
13:45 – 14:00 ITXIERA ETA ONDORIOAK: AMAIA APRAIZ (jardunaldiaren zuzendaria)
JARDUNALDI NAGUSIRAKO IZEN-EMATEA, HEMEN*
*SARRERA: 15,00 EURO
EGITARAU KULTURALA
Irailak 29, 17:00etan, Iruñean. BISITA GIDATUA: “Ura Iruñerrian”, Kike Díez de Ulzurrunekin. Nafarroako hiriburua aurrekaria izan zen hiriko ur sistemaren kudeaketan, eta horren seinale dira gaur egun ere aurkitu ditzakegun putzu eta iturriak. Halaber, Argarekin duen harremana ere estua da. Díez de Ulzurrunek Iruñeak eta urak daukaten lotura hurbiletik ezagutzera emanen du bisita gidatu honetan.
BISITA GIDATURAKO IZEN-EMATEA, HEMEN
Irailak 30, 19:00etan, Tuteran. MAHAI-INGURUA: “El patrimonio hídrico en la Ribera”. Erriberan zenbait ur-korronte daude (Ebro, Ega, Arga, Aragoi, Zidakos…), urak ezinbesteko garrantzia du. Izan ere, ibaien ubideen ondoan dago hiria, horrek ematen dio izena eta bere modura definitzen du; ureztalurreko lurra da, ibaiertzekoa. Mahai-inguru honen helburua aberastasun hidriko hori deskribatzea da, bai ikuspuntu materialetik (ibaiak, putzuak, ureztaketak, kanalak…), bai giza ikuspegitik eta ikuspegi sinbolikotik (hidronimia, toponimia…). Parte-hartzaileak: Angel Rekalde (Nabarralde), Charo Brinquis (Beterri).
Urriak 3, 12:00etan, Artetan (Ollaran) IRTEERA GIDATUA: “El sistema de abastecimiento de aguas de Arteta”, David Campiónekin. XVIII. mendean, Iruñeko tokiko iturriak aski ez zirenean, Subitzako iturburuetako ura hartzen hasi ziren, Noaingo akueduktuaren ingeniaritza obraren eskutik. Subitzako sistema urri gelditu zenean, Artetako hornidura sistema jarri zen martxan. Iturburua, tokian bertan deitzen dioten bezala, uraren irteera naturaletako bat da, eta Andia mendilerrotik 100km2 inguruko azaleran biltzen da.
IRTEERA-GIDATURAKO IZEN-EMATEA, HEMEN
Urriak 5, 19:00etan, Golem Bayonan (Iruñea). FILM EMANALDIA: “Urtzen”, Telmo Esnal zuzendariarekin. Lurra Saria irabazi zuen Donostia 2020ko Zinemaldian. Konfinamendu garaian, Telmo Esnalek ahaztutako proiektu bat berreskuratu du: UR, Pablo Azkueren ipuin bat, kontzientzian eta itsasoan sakontzen duena. URTZEN zinema entsegu berezia bat da, elkarrizketak, irudiak eta musika birziklatuz eta berrerabiliz, existentziari buruz hausnartzen duen collage bitxi bat. Zuzendaritza eta gidoia: Telmo Esnal // Ekoizpena: Atera Films // Hizkuntza: B.O.S gaztelera-euskara // Iraupena: 95 min.
Urriak 7, 18:30ean, Lizarrako Fray Diego de Estella Kultur Etxea. MAHAI-INGURUA: “Ura, ikuspegi sozialetik // La mirada social del agua”. Funtsezko izaera hidrikoaz gain, ura, ibaiak eta errekak konplexuak dira, bizitzaz eta aberastasunez betetako ekosistemak. Adiera zabalean: ur-biltegi agortezin gisa, bizitzeko leku gisa, naturala, biologikoa, noski, baina baita bizitza soziala, ludikoa, ekonomikoa, industriala, kulturala, hirigintzakoa… Ibaia (eta Egak erakusteko balio digu) bizitzaz betetako mundu bat da, non uraren ibilbidea motorea baita, bizi-ardatz. Ibai hondatzea, bertan sortzen den aberastasun hori suntsitzea da. Parte hartzen dute: Juan Iriberri (Ega Bizirik), Anne Zabaleta (UPV-EHU), Antonio Ros (Historialaria). Moderatzailea: Julia Ibarra (Urbizi)
Urriak 16, 17:00etan, Iruñean. BISITA GIDATUA: “Las fuentes de Pamplona”, Víctor Manuel Egiarekin. Urari lotutako iturri, putzu eta monumentu nagusiak ikusiko ditugu, eta Víctor Manuel Egiak uraren ekarpenaren historiaz eta hiriko azpiegiturez hitz egingo digu. Uraren kokapena, historia eta ondare-balioa izango ditu ardatz.
