Abuztuan ‘ORREAGA 824’ kultur astea ospatuko dugu Auritzen, Beltxaren Bikotea, Xabier Irujoren hitzaldia, eztabaida eta zabalkunde jardunaldi bat, erakusketa bat, antzezlan bat, Auritzeko Udalaren artean antolatua, Nabarralde Fundazioa (Iruñea), Hernani Errotzen (Gipuzkoa), Martin Ttipia (Araba) eta Zabalik Elkartearen (Donapaleu, Nafarroa Beherea) laguntzarekin.
824an, duela ia 1.200 urte, Pirinioetako mendia zeharkatzen duen ibilbidean, Orreagako azken gudua gertatu zen. Kordobako kroniketan dokumentatuta dago eta J. M. Lacarra historialariaren lanean ere aipatzen da. Karlomagnoren aurkako 778ko garaipen ospetsuaren eta 812 eta 816ko beste liskar batzuen ondoren, 824koa izan zen enperadore frankoek Iruñeko baskoiak menderatu eta inperioan integratzeko egin zuten azken ahalegina. Eneko Aritza eta Banu Qasitarren arteko aliantza ere izan zen, Eblo kondearen eta Aznar Galindo arnegatuaren indar frankoen aurrean. Gudu honen garaipenak baskoien autoritatea finkatu zuen Iruñean eta botere subiranoa ezartzeko aukera eman zien.
Ez da data militar hutsa, gudari eta armen anekdota hutsala. Aitzitik, Iruñean botere egonkor bat ezartzeak bere lurraldean baskoien gobernua ahalbidetu zuen Iñigo familiarekin, eta ondoren Jimeno familia etorri zen, eta mendeak igaro ahala erresuma bat egonkortu zen, Estatu forma bat, eboluzioarekin, ezustekoekin eta era guztietako gertaerekin Nafarroako erresuma bihurtu zena, gure iraganeko funtsezko erreferentzia.
Emakumeak Nafarroako historian
Gertakari historiko honetan funtsezkoa izan zen Onekak jokatutako papera, Eneko Aritza eta Muza ibn Muzaren amak, Iñigo eta Banu Qasi bi euskal familien arteko aliantzaren egileak. Nafarroako historian emakumeen papera erabakigarria izan da. Memoria honi ere tarte bat eskaintzea merezi du.
Gainera, jendeak eredu kultural, juridiko eta ekonomiko zehatzak garatu zituen. Adibide gisa, aipa dezagun Pirinioetako Zuzenbidea, lege- eta zuzenbide-egitura, zeinaren ondoren herrialdea hurbileko garaietara arte antolatu zuten erakundeak etorri baitziren (Gorteak, Kontuen Ganbera, herri-foruak, foruak).
EGITARAUA
LARUNBATA, ABUZTUAK/19-26/
ERAKUSKETA: “Orreaga y el reino pirenaico”.
Orreagako memoriak eta Iruñeko erresuma sortu zuen guduak (824. urtea) Pirinioetako Mendiaren ondare historiko eta oroimenezkoa adierazten dute, eta urtero ospatzen da Ibañetako abadiaren eta gainaren inguruan. Erakusketa 12-15 panelek osatzen dute eta modu pedagogikoan eta hainbat hizkuntzatan aurkeztuko da, testu eta ilustrazio laburrak, testuingurua, gertakariak, pertsonaiak eta Errozabalen azken batailaren ondorio nagusiak konbinatuz. Auritz-Burgueteko Kultur Etxean dago eta aste osoan egongo da zabalik.
LARUNBATA, ABUZTUAK /19/
12:00 HITZALDIA: Xabier Irujo, La batalla de Orreaga y sus lecturas en la historia
19:00 KONTZERTUA: Beltxaren Bikotea
Lina Andueza eta Ana Telletxea kantariek sortu zuten Beltxaren Bikotea 2008an. Tradiziozko kantuak eta kantu zaharrak ematen dituzte, a capella, molde ugariko emanaldietan. Beltxaren taldeak instrumentu musikalak gehitu dizkio jatorrizko formazioari eta hala, txistua, flauta barrokoak, gitarra, pianoa eta txirula batu dituzte, besteak beste, dimentsio musikal aberatsagoa emateko aukerarekin. Beltxaren taldeak egun hainbat proposamen eskaintzen ditu. Horietako bat “Errozabal, 778”
LARUNBATA, ABUZTUAK /26/
JARDUNALDIA
9:30 Kongresuaren irekiera
09:45-10:00 Josepe Irigarai (alkatea)
10:00-10:30 Patxi Zabaleta: 824, Orreaga, el año de Eneko Aritza
10:30-11:00 Juan Mª Mtz Txoperena: La calzada romana Astorga-Burdeos, una vía europea en Orreaga
11:00-11:30 Iñaki Lpz de Luzuriaga: Baskoiak eta Akitaniako Gerra: 824ra bidean
11:30-12:00 Iñigo Larramendi: Vascones occidentales y continentales durante el nacimiento del Reino de Pamplona
Atsedenaldia eta kafea
12:30-14:00 MAHAI-INGURUA: Iñigo Larramendi, Maria Solana, Idoia Zabaltza, Josean Beloki: La memoria de Orreaga. 824, origen del reino vascón
LARUNBATA, IRAILAK /2/
ANTZERKIA
17:00 TEATRO/ANTZERKIA: “Orreagatik iragan hurbilera”. Historia Oroituz Antzerki Elkartea (Segura).
Zuzendaria/Directora: Lourdes Imaz
Historia Oroituz antzerki elkarteak Nafarroako gertakari historiko bat antzezten du, garai eta egoeren arteko kontrastea irudikatzeko eta harritzeko. Garatzen ari den garaia Orreagako batailari dagokio (Errozabal), eta islatzen duen gertaerak euskal biztanleei mendien erresuma eraikitzeko aukera eman zien. “Orreagatik hurbileko iraganera” obrak gogoeta bat eskaintzen du, orainetik, denboran hain urrun dauden uneei buruz, gazteenen begirada freskoarekin.
