Nabarmena da mundu aurreratu osoan benetako kezka orokorra dagoela kohesioari eusteko, gaur egungoak bezain askotarikoak eta aldakorrak diren gizarteetan. Kezka horrek azpimarratzen du beharrezkoa dela desberdintasunari eta diskriminazio- eta pobrezia-mota guztiei aurre egitea. Hala ere, nire irizpidearen arabera, gizarte-kohesioak, ekitatearen aldeko borroka gisa ulertuta, ez du bermatzen bertan inplizituta dagoen arazo handia konpontzea: gizarte-lotura. Hau da, ekitateak ez du ziurtatzen gizabanako solidarioak eta beren gizartearekin konprometituak izateko ezinbesteko lotura, gizartearen oparotasuna eta ongizate kolektiboa errazteko.
Gogoeta-ildo horretan oso interesgarria iruditu zait gizarte-loturaren ahultzea deskribatzen duen metafora, Jérôme Fourquet “Institut Français d ‘Opinion Publique” (IFOP) erakundeko analista politiko frantziarrak erabili duena. Gaur egungo Frantzia gizarte ‘hidroponikoa’ dela adierazi du Fourquetek ‘Marianne’ko elkarrizketan (urriak 28). Hidroponia – edo hidrolaborantza – lurrik gabeko landareak hazteko metodoa da, ura eta elikagai mineralak soilik erabiltzen dituena. Analistaren arabera, Frantzia sustrairik gabeko gizartea izango litzateke, bere kultura elikatu zuten ainguratze sakonik gabeko errealitate artifizial moduko batean kokatua.
Fourquetek Frantziarentzat dioena mendebaldeko gizarte guztiei buruz esan daiteke, eta, jakina, Kataluniakoari buruz. Gaineratuko nuke, ikuspegi apokaliptikoetan ez erortzeko, hidroponia toki guztietan areagotzen ari den errealitate bat izan arren, aldi berean horri aurka egiten dioten erresistentzien indarraren ebidentzia nahikoa badagoela. Hemen, eta inbentariorik egiteko asmorik gabe, aste bakarrean ikusi dugu, alde batetik, boluntariotza solidario batek Valentziako uholde larrien aurrean erantzuteko duen gaitasun aparta. Eta bestetik, berriro egiaztatu dugu kultur asoziazionismoak indar eta erresilientzia handia duela Països Catalans-eko elkarteetan, dozenaka mila kide aktiboko federazio askoren bilgune den ENSek (https://www.ens.cat /) Lleidan joan den larunbatean urtero ematen dituen sarien banaketan ondo ikusi denez. Asoziazionismo horren ezaugarria, bere sustraiak ez ezik, bertan parte hartzen dutenak sustraitzeko gaitasuna ere bada.
Kontua da, ordea, jakitea zenbaterainokoa den deslotura-prozesua eta zer ondorio sozial, kultural eta politiko dituen. Izan ere, gero eta aditu gehiagok diote Donald Trumpen garaipenaren edo eskuin muturrak Europan egindako aurrerapenaren sorburua dela segurtasun ezaren eta beldurraren sentimendua, herritarrek erakunde politikoen aldetik sentitzen duten utzikeria eta horren ondorioz sortzen den mesfidantza, edota errekonozimendu ezak dakarren erresumina, eta hori guztia gizarte-loturaren krisi horren ondoria da.
Deserrotzearen hedadura erraz egiazta daiteke. Eskola-eremuan, eskola-curriculumetako oinarrizko kultura komunaren transmisioa desagertzen ari da. Demografiari dagokionez, Katalunian erroldatutako biztanleen % 40 ez da bertan jaio, eta populazio-fluxu “iragankor” berriak ditugu, okupatzen duten lurraldea eta bertan hitz egiten den hizkuntza axola ez zaienak, guztiz kontrako jarrera ez badute. Kulturari eta jaiei dagokienez, ‘Halloween’ bezalako ospakizun komertzial deserrotu eta amerikartuaren adibidea daukagu. Eta, gehiago ez esatearren, komunikazioan, harreman sozialen sare oso ezegonkor eta anonimizatuak daude, guztiz lurraldegabetuta. Hau da, leialtasun nazionaleko konpromisoak ezartzeko beharrik ez duten irakaskuntzak, pertsonak, jaiak eta sareak.
Ez dut esaten, azken batean, desberdintasunari, diskriminazioari edo pobreziari aurre egin behar ez zaionik, jakina. Hori nabarmenki eskasa dela diot. Borroka horietan oso aurreratuta zeuden herrialde batzuek – poetaren ipar kultu, zoriontsu eta askea – ez diote ihes egin lotura ahultzeari eta horren ondorioei. Are gehiago, eta kontrako norabidean, gizarte-loturaren krisia da, hain zuzen ere, lehenago aurrerapen sozialen alde irabazitako borroketan atzera eginarazten duena.
Borroka sozial guztiak, edozein esparrutan eta unibertsalak izanda ere –hasi feministengandik eta hezkuntzaraino edo klimaraino–, lan egiten duten gizartean sustraituz eraiki beharko lirateke, herrialdearen berezko hizkuntzarekiko errespetutik hasita. Kohesio-helburu orok argi utzi beharko luke norbanakoaren sakrifiziorik gabe ezin dela ongizate orokorra hobetu. Eta hori horrela da kohesioak sustraitze- eta leialtasun-betebeharrak ere badituelako. Gizarte-lotura da etorkizun kolektiboko promesa baliotsua eskain dezakeena.
ARA
