IÑAKI IDIGORAS
Nafarroa, izena da. Lurraldetasunari dagokionez, izenak Nafarroa Garaian eta Nafarroa Beherean eutsi dio soilik, azkenengo kendu zizkiguten lurraldeetan hain zuzen ere.
Izenaren atzean baina, izana dago. Egun garena, nortasuna, identitatea, iraganak moldatu du. Orduko lorpenek, akatsek, ezinek… moldatu dute gure oraina; gure potentziala eta baita gure mugak ere konfiguratu ditu iraganak.
Iragana ezagutzeari esker du orainak zentzua, norabidea, etorkizunera proiektatzeko ahalmena. Iragana ahaztu duenak noraeza bizi du. Gogora ekarri bestela amnesia ala Alzheimerra pairatzen dutenak; inoren menpe bizitzea dakar: inor izatea, nor baino.
Euskal Herrian ere inoren menpe bizi gara, eta amnesia zantzuak baditugula esango nuke. “Nafarroa Euskadi da” esan izan dugu, adibidez. Noraeza ulertzekoa da, izan ere, menperatzaileek lan handia egiten dute gure iragana, gure historia, ezkutatzen. Lehen militarki hartu gintuzten menpean, baina badakite benetako garaipena, behin betirakoa, guk memoria galdutakoan erdietsiko dutela.
Etorkizuna marrazteko iragana ezagutzea ezinbestekoa bada, ba al dakigu ezer gure iraganaz? Zorionez, ikerlari zenbaitek eta Nabarraldek besteak beste egindako lanari esker, gure iragana ezagutu dezakegu. Zer da kontakizunak esan nahi diguna?
Hasteko, Nafarroa geuk sortu genuen, halabeharrez, erasoen aurrean, geure habitateko bizi moldeak defendatzeko. Gainera, geure neurrira propio egin genuen: euskal gizarteak natural bizi zituen Nafarroako legeak, beren ohituretan oinarrituak baitziren, eta ez botere absolutista batek ezarriak. Eta ezin dugu ahaztu Europan, errekonozitutako estatua izan zela: egitura politiko gorena.
Iragan hau ezagutzean, osotasun baten parte garela ulertzen dugu, eta horrek naziotasun kontzientzia ematen digu. Politikoki zer lortzeko gai izan garen jakiteak auto-estimua altxatu egiten digu; euskaldunok, beharra ikusten dugunean eta batzen garenean, proiektu handiak aurrera eramateko gaitasuna daukagu.
Aurretik kontatutakoak, iraganeko lorpenak dira. Penak ere baditugu, eta bakarrean laburbildu ditzakegu: gure borondate eta legeen kontra kultura/estatu inbasoreek zatika eta biolentoki desegin digute egitura politiko gorena. Hemen kokatzen dira Amaiurgo gertakariak ere, beste hainbatekin batera: nortasunaren defentsan.
Memoria historikoak erakusten digu, “Zazpiak bat” baino, zazpitan banatutako bat garela, ala hiru administraziotan, ala bi estatutan banatutako komunitate bat. Errealitate gordin honek mugak ezartzen dizkigu egun. Gure ahuldadea da, eta adierazten digu nekez lortuko dugula batasun eta independentziarik egungo administrazioetatik.
Gure egoera hau bortxaz eraitsia izan dela jakiteak, motibazioa ematen digu egoera injustuari irtenbideak bilatzeko, izan ginen hura berreskuratzeko.
Zer da beraz, Nafarroa, gaur? Euskaldunoi kendu diguten babes-sistema da Nafarroa. Kendu diguten egitura politiko gorena; kendu diguten estatua da Nafarroa.
Etorkizunean kultura osasuntsu gisa bizi nahi badugu, zentzuz berreraiki beharrekoa.
