Tafallako irudiek Biescaseko Las Nieves kanpinean 1996ko abuztuaren 7an bizitakoak ekarri dizkidate gogora: 87 hildako, 183 zauritu. Bigarren multzoan, etxekook. Muturreko egoerak bizita bada ere, bizirik jarraitzeko zoria izan genuen.
Hogei urtera egin ziguten Biescas eta Aragoiko autoritateek kaltetuoi omenaldia, hildako baten semeak alkateari hala eskatuta. Hark bezala, bagenuen guk ere aitorpenaren gabezia sentimendua. Joan ginen, eta ezarritako monolitoen inguruan bueltatxo bat eman. Autoritateak eta hedabideak etorri arte. Adierazpenaren ordua zen. Kamerak hartutako planoa garbia nahi zuten, kaltetu bakarrik ez: kameren atzera bidali gintuzten. Plano instituzionala aurrean: autoritateak, monolitoa lagun. Dozena bat kargu, aurpegi serioz. Gorbata nagusi. Eurak protagonista. Ez zitzaidan «detailea» gustatu.
Alkateak hitza hartu, eta ez zen ba monolitoen harriak donatu zituen enpresa eskertzen hasi! Monolitoak bezain harrituta geratu nintzen. Hark egingo ote zuen Aras arroa kanalizatzeko obra, kanpinari leku egiteko? Baimena instituzioek eman zioten, eskura zuten txosten tekniko batean hidrologo batek kontrakoa gomendatzen bazuen ere. Instituzioak baina, inor dira: hotzak. Beren eraikinetan babesten diren pertsonek erabakitzen dute. Geure eta kameren aurrean genituen haietako zenbait.
Ego handiusteak, kapitala lagun, gutxietsi egin zuen «berde erromantiko» batek profesionalki aztertutakoa. Gutxietsi egin zuen euri tanten itsasora heltzeko gogoa. Beren energia potentziala baliatuz, grabitate indarrari esker, milioika urtetan zehar lur eta harkaitzen artean irekitako bideak jarraituz. Behin eta berriz. Horrela etorri ziren Biescasen, horrela Tafallan, uda giroko ekaitzen festan, beren bidean. Ezohiko indarrez bada ere, naturaren legeen arabera.
Gizatiarra da bestea gutxiestea. Geure baitan daramagu egoa, Trump txiki bat. Boterearekin, kapitalarekin, puztu eta arrisku publiko bihurtu daitekeena. Txikiago deritzegunei arnasa kenduz. Presa, kanalizazio, eraikin eta abarrek uraren bidea oztopatzen dute. Inbasio, debeku, agindu, bortxa eta abarrek, norbanako eta herrien askatasuna oztopatzen duten bezala.
Badaukagu euskaldunok zer ikasi uraren gogo eta bideetatik. Nola milioika tanta txikik bat egin duten, jatorrizko bideari, geure izaerak urratutakoari, zentzuz eta gogotsu ekiteko. Bai, basatia da ura. Albo kalteak uzten ditu. Sarri, ahulenei. Baina kalteen arduraduna ez da ura, ez ekaitza; egoa baizik. Ura ez baita intentzio txarrekoa, ez da zitala. Hura, ego boteretsua, bai.
Nola dago euskaldunon gogoa, ego inbaditzaileek ezarri dizkiguten zatiketa eta oztopoak gainditu, eta itsasoaren pareko entitate batean batzeko bidea egiteko? Gogo barik, egoa nagusi. Gogogabea, menpeko.
Biescaseko esperientziaz daukadan zauririk mingarriena, «omenaldi» horretakoa da. Ego boteretsuaren karitatea nola onartu genuen gogoratzea. Bizia eta osasuna kendu digutenek hiru harri eta 87 globorekin gure esker ona jaso zuten. Guk eman genien esker ona.
Zenbat horrelako, gure «euskal» instituzioek ere, botere zapaltzaileari. Transferentzia bat gorabehera, gure gogoa presa sendoekin baretuz. Komunikabideekin.
Gogoa masan gorpuztuko den egunaren zain.
Besarkada bat herrikide tafallarrei.
Naiz
