Karlistaldiak foruen defentsarako gudak izan zirela azalduko du Iruñeko historialariak gaur Caparroson. Orduko gertaerek gaurko politikagintzan zer eragin duten azalduko du, besteak beste.
Iruñeko familia karlista batean jaio zen Mikel Sorauren, 1946. urtean. Apaizgaitegia utzi zuen 1965ean, eta historia ikasten hasi zen buru-belarri, Arturo Campionen eskutik. Historia de Navarra, El Estado Vasco liburua argitaratu zuen 1999. urtean. Berriki, Fueros y Carlistadas argitaratu du. Gai horren inguruan mintzatuko da gaur Caparroson (Nafarroa), 20:00etan, Kultur Etxean.
Karlistaldiak dinastia gatazka gisa aurkezten dituzte askotan. Zuk, berriz, gerraren arrazoi nagusia foruak kendu izana izan zela diozu. Zertan oinarritzen zara?
Joan zen udaberrian agiri batzuk aurkitu nituen, oso garrantzitsuak, egileak orduko gertakizunetako protagonista garrantzitsuak direlako. Karlistaldiaren ondorengo urteotan ematen zuten gertaeren inguruko euren ikuspegia. Noski, euren jokabideak justifikatu nahi dituzte, baina denek naturaltasun osoz bat datozela gauza batean: Euskal Herrian gerra eragin zuen arrazoi nagusia foruak izan ziren.
Duela hamar urte Nafarroako Estatuaren inguruko lana argitaratu zenuen. Haren segida gisa ikusi behar dugu lan hau?
Hirugarren edizioan dabil dagoeneko liburu hura. Espainiarrek Nafarroa konkistatu zutenetik defendatu izan zen Nafarroako lurraldeen instituzio sistema. Karlistaldiaren kausa nagusia sistema gordetzea izan zen, Espainiako buruzagi karlistek euren planteamendua indartzeko horretaz baliatu arren. Karlismoak ez zuen iraungo, Euskal Herrian gertaturikoarengatik ez balitz.
Foruen defentsa hori herrialdean homogeneoa izan zela esatea ez al da gehiegi sinplifikatzea?
Ez. Hori oso argi dago. Ez dago zalantzarik. Denek onartzen dute, hitz batzuk erabili edo besteak. Aviranetak esan zuen hori argien. Marotok ere esan zuen. Esparteroren biografoak ere aipatu zuen Espainiako Armada okupazio armada zela. Europako zein Amerikako lekukoek ere argi esaten dute hura independentziaren aldeko gerra izan zela.
Baina egon zen tradizio liberal bat Euskal Herrian, karlisten aurkakoa, modernoa; Bilbon, esaterako…
Gizarteko zati batzuei «klase liberalak» deitzea historialari batzuen idealizazioa da. Beste baten menpean dauden herrialde guztietan agertzen diren klase pribilegiatuak dira horiek, okupatzaileekin ituna egiteko prest daudenak. Horiek dira liberalak? Ez dira ezertan bereizten Vietnamgo, Indotxinako edo Indiako burgesietatik, hau da, potentzia kolonialari laguntzen aritu zirenetatik. Utz diezaiogun horiek idealizatzeari. Euren interes materialen truke herrialdea saltzen dute.
Eta, halere, oso pertsona ezberdinek daukate gaur euren burua tradizio liberal horren ondorengotzat: EAJko Iñaki Azkunak, PSEko Jesus Egigurenek, Fernando Savaterrek…
Hemengo tradizio liberal bakarra Cadizko Konstituzioak onartzen duena da, bere eredua foruak direla esaten duenean. Hori suntsitu zuten euren buruari «liberal» deituriko guztiek Euskal Herrian eta Espainian. «Hura izan zen siderurgia eraiki zuen burgesia», esaten dute. Ez, Bizkaiko meatzeetako baliabideak Ingalaterrari saldu zizkion taldea da. Bazebiltzan beste batzuk burdina lantzen, baina haiek zuten Espainiako politikarien aurrean itzala eta haiek lortu zituzten esleipenak. Herrialdeak ez zuen onurarik atera.
Ezagutu arren, historia behin eta berriz kopiatzera kondenatuta gaude?
Historiak sotiltasuna eman diezaguke, gauza bagara gertaerak aztertzeko eta arrunkerietan ez erortzeko. Herrialde asko pasa dira horretatik. Geure burua ezagutu behar dugu, gauzak planteatzen jakiteko. Ez dugu zertan kondenatuta egon.
