Getariako herriak, bere historia ezagutu eta berrikusteko abagunea eskaini dion 2009. urtearen ondorenean,

Eta honako datu zein gertaera historikoak aintzat harturik:

• Historiaurrean hasi zela gizakia Getariako inguruetan ezartzen eta presentzia lehenagokoa izan arren, duela 4.000 urte dagoela dokumentaturik, Garate mendian zegoen Arriandi II.a tumuluan aurkitutako frogen arabera. Ordutik gizakiaren presentzia etengabea izan da.

• Getariako portua, San Anton mendiaren babesa eta bere ur sakonei esker, Euskal kostako gune natural berezitzat izan dutela bertakoek aintzinetik, erromatarren aztarna ugariek erakusten duten moduan. Era berean, Getariak mende luzetan, arrantzan zein nazioarteko itsas merkataritzan berebiziko garrantzia izan duela.

• Nafarroako Antso VI.a Jakitunak Donostiako eremuaren fundaziorako idatzi zuen forua, itsas merkataritzako gaiaz kapitulu bereziak zituena, jasotzen dutela Gipuzkoako kostaldeko ia herri guztiek, Getaria barne.

• Gaztelako Erreinuak, bertako errege Alfontso VIII.aren gidaritzapean, 1200 urtetik aurrera, Nafar Erreinukoak lurrak ziren eta egun Araba, Bizkaia eta Gipuzkoa osatzen duten lur eremuak eskuratu zituela, Gasteiz hainbat hilabetez setiatu zuen ekintza militarraren bidez. Honen ondorioz, aipatu lurraldeak erresuma gaztelarraren menpe geratu ziren eta ordutik Gaztelaren orbitapean izan dela Getaria.

• 1204. urtean, Alfontso VIII.ak Getariaren harresiak eta herriaren zati bat berreraiki eta indartzeko agintzeak, Getaria bera 1.200. urtean hasitako setioaren baitan indarrez konkistatua eta partzialki suntsitua izan zenaren zantzu garbia ematen duela. Ildo honetan eta harresiari dagokionez, idazle klasikoek garaiko dokumentuetan oinarriturik, Gaztelako erregearen honako hitzak aipatzen ditu: El rey de Castilla, queriendo ser grato y remunerador con la villa de Getaria, reedifico la muralla…

• Getariak ez du gorde sorrera-gutuna, baina 1209. urteko irailaren 1ean, Gaztelako errege Alfontso VIII.ak Getariako hiri gutuna berretsi (ez eman) egin zuela. Izan ere, 1209ko irailaren 1ean Donostian zegoela Alfontso VIII. a gaztelauak foruaren berrespenean esan zuen: “eo modo quo rex Navarre illud dedit vobis habendum”.

• Beraz, Nafarroako errege-erreginak lehenago forua eman ziola Getariari eta Alfonsok ondoren berretsi soilik egiten duela forua.

Getaria, XII. mendean Nafar erreinuak sorturiko hiribildua dela azaldu nahi du.

Getariaren Sustraiak

Asteazken honetan Getariaren Sustraiak herri ekimenak aurkezturiko adierazpen historikoa onartu zen Getariako Udal Plenoan. Historikoa bi arlotatik: Batetik, Getariako historiari buruzko deklarazioa izan zelako. Bestetik aldiz, Udaleko alderdi guztien (EAJ, ANV eta Aralar) eta EA-ren adostasuna erdietsi zuelako adierazpenak, azken urteotan oso gutxitan gertatu den adostasuna erdietsiz herrian.

Deklarazio honen adostasun eta onartze zabal hau, Getariaren Sustraiak ekimenak 2008. urte amaieratik egindako lanaren fruitu gisa kontsidera daiteke:

Herri ekimena izan ere 2008 urte amaieran jarri zen abian, herritar desberdinez osaturiko (adin, lanbide, jatorri, pentsamolde anitzekoak) mugimendu bat bezala. Irabazleek asmatu eta irakatsitako historia ofizialaren aurrean zalantzak agertu eta historia ezkutatu eta isildua ere ezagutzera emateko asmoarekin. Izan ere, 2009. urtea Getariaren sorreraren 800. urteurrena zela zabaltzen hasi ziren hainbat komunikabide, publikazio eta dokumentu eta honen inguruan eztabaida eta hausnarketa bultzatzea izan zen ekimenaren helburu nagusietako bat. Izan ere, Getaria 1209. urtean Gaztelako erreinuak sortua zela zioen historiaren aurrean, bazeuden zantzuak Getaria aurretik ere existitzen zela eta bere sorrera Nafar Erreinuaren baitan izan zela adierazten zutenak.

Honen harira, 2009an lan handia egin zuen ekimenak herrian zehar: Dekalogoaren onarpena, logo eta lemaren diseinua, web orria martxan jartzea, herri guztian triptikoak banatzea, prentsa ohar desberdinak, iritzi artikuluak, aste tematikoaren antolaketa (hitzaldiak, erakusketa, jokoak…), aurkikuntza historikoak, beste herrietako ekimenekin elkarlana, Inkisizio egunaren antolaketa, J.L. Davant-i eman zitzaion Nabarralde sarian laguntzea, …

Honetan guztian herritarren babes, laguntza eta partaidetza handia izan zen. Lan hauek guztiek ondorioak ere ekarri zituzten eta argi geratu zen egindako dokumentazio lanari esker, Getaria 1.209. urtearen aurretik sortua izan zela XII. mendean Nafar erreinuaren baitan. Getaria beraz, Nafar sorrerako herria dugu, orduko nafar erreinua gaur egun Euskal Herria gisa ezagutzen dugun eremuak osatzen zuelarik (egungo 7 probintziak).

Garbi izan behar da 1200. urtean Gaztelako erreinuak Gipuzkoa, Bizkaia eta Araba armen bidez konkistatu zizkiola Nafarroari, eta hau egin ostean, bertan aurretik fundatuta zeuden herriei sortze gutunak berresten (ez ematen) hasi zela. Getariaren kasuan 1209an berretsi zion hiri gutuna Gaztelak.

Herrian honen berri eman eta ideia hau errotzea lortu zuen beraz ekimenak 2009an zehar, baina garrantzitsua zen pausu bat gehiago eman eta Udalak honen inguruko deklarazio instituzional bat onartzea, adierazpenari nolabaiteko balioa, ofizialtasuna eman ahal izateko. Hemendik aurrera, eragile desberdinek historiari buruz hitz egiterakoan kontuan hartu beharko lukete beraz deklarazio honek dioena. Oso pozgarria eta positiboa izan da baita ere holako deklarazio batek herriko alderdi guztien babesa jasotzea (EAJ, ANV, Aralar eta EA), herrian gisa honetako adostasun gutxi ezagutu izan baita zoritxarrez azken urteotan.

Deklarazio honen onarpena asteazkeneko plenoan eman zen beraz eta plenoaren ondoren Getariaren Sustraiak ekimenekoak, alderdi guztietako ordezkariak eta hainbat herritarrek, guztiak batera, Udalean argazkia atera zuten, izandako adostasunaren adibide gisa. Aurrera begira ere, historiaren inguruko lanean jarraitu eta aurrera pausuak ematen jarraitzeko asmoa eta gogoa agertu zuten guztiek.

Honen guztiaren oso balorazio positiboa egiten du Getariaren Sustraiak herri ekimenak eta aurrera begira ere historia lantzen eta Euskal Herriaren aitortza burutzen dutenen arteko elkarlana sustatzen jarraitzeko konpromezua agertzen du. Eskerrak ere eman nahi dituzte ekimenekoak lan luze honetan laguntza eman dieten herritar, elkarte eta administrazio guztiei.

Getariaren Sustraiak herri ekimenak Getariako Udal Plenoan aurkezturiko eta onartutako adierazpen historikoa