1992ko urtarrilak 6an, Gamsakhurdia presidente legitimoa derrigortuta erbesteratu zen Sigua-Kitovani-Ioseliani triunbiratoak emandako estatu-kolpearen ondorioz. Hirukote honek, bere baitan, trama zibil bat (Sigua), fakzio militar bat (Kitovani) eta, ustekabean, beste talde mafioso bat (Ioseliani) hartzen zituen. Herrialdea kolapso ekonomiko egoeran zegoen eta estatu-erakundeak ez zeuden oso garatuta; hauetaz gain, gatazka etniko gero eta handiagoek eta Georgiako mendebaldean matxino armatuekin izandako gerra zibilak, Gamsakhurdia presidente legitimoari babes sozial handia ematen zion gizarte batean, egoera gobernaezina bihurtzen zuten. Berriki sortutako Kontseilu Militarrak, herrialdea zegoen istilu orokorren ondorioz gobernatzeko gai ez zenez, Kontseilu horren buru Eduard Shevardnadze Sobietar Batasuneko Atzerri ministro ohia jarri zuen. 1992ko martxoaren 7an, Shevardnadzeren hegazkina Tbilisiko aireportuan lurreratu zen. Martxoaren 10ean, Kontseilu Militarra desegin egin zen eta horren ordez Estatu Kontseilua sortu zen, 20 alderditako ordezkariak zituena, Shevardnadze presidente, Ioseliani presidenteorde eta Sigua lehen ministro zela.
Horrela hasi zen Shevardnadze aroa, 1992ko hasieratik 2003ko amaierara arte iraun zuena, 12 urte oso. Garai zaila izan zen: Georgiak Abkhazia galdu zuen, baina gerra zibila eta krisi ekonomiko, politiko eta soziala gainditu zituen. Shevardnadzek Georgiarentzat, Yeltsinek Errusiarentzat bezala suposatu zuen, onerako zein txarrerako, baina bi ezberdintasunekin: a) Shevardnadze, Yeltsinek baino bost urte gehiago egon zen boterean; b) Gorbatxoven Errusiak, Yeltsini ia erresistentziarik gabe amore eman zion, Gamsakhurdiaren Georgiak, bi urtez eutsi zion, eta errusiar armadaren laguntzarekin bakarrik garaitua izan behar izan zuen.
Shevardnadzeren itzulera politikari britainiarrek bultzatu zuten, horien artean, Geoffrey Howe Kanpo Harremanetarako idazkari ohia, John Major lehen ministro ohia eta Douglas Hurd Estatu idazkari ohia. Pertsona horiek Europar Batasuna konbentzitu zuten Georgia estatu independente gisa onar zezan eta harekin harreman diplomatikoak ezar zitzan, guzti horrek Shevardnadze boterean sendotzen lagundu baitzuen. Shevardnadzek, erronka onartzean, sobietar esperientzian lortutako izen ona eta hartu-emanak aprobetxatuko zituela uste zuen, batez ere Helmut Kohl / Hans-Dietrich Genscher eta George Bush / James Baker buruzagi alemaniar-estatubatuarrekin izandako harremanak. 1992ko uztailean, nazioarteko komunitateak Georgia Nazio Batuen eta Nazioarteko Diru Funtsaren kide gisa onartu zuen. NBEn sartu eta hiru astera, Shevardnadzek bere armada Abkhaziara bidali zuen, Georgiak Errusiarekin zuen tren lotura ziurtatzeko aitzakiarekin. Trenbidea, ez zen Abkhazian erasotzen ari, Mingreliako zbiadisten (Gamsakhurdiaren partaideak) jaioterrian baizik; Shevardnadzek, ziuraski, Gamsakhurdiaren aldekoak erakar zitzakeela pentsatuko zuen, etsai komun bat aurkeztuz, abkhaziarrak. Baina, ondoren ikus daitekeenez, gertaerak ez ziren berak aurreikusi bezala aterako.
Shevardnadze eta Yeltsin Kremlingo bilera batean.
I-Abkhaziako gerra (1992ko abuztuaren 14tik 1993ko irailaren 27ra)
Buruzagi abkhaziarrak behin baino gehiagotan saiatu ziren Georgiako Sobietar Errepublika Sozialista (SES)-rekin hausten eta errusiar errepublika sobietarraren zati bihurtzen. 1988tik aurrera Georgiako independentzia gero eta eskari irekiagoei aurre egin behar izan zietenean, Abkhaziako Sobietar Errepublika Sozialista Autonomo (SESA)-ko agintariak Georgia independenteko probintzia soil bat bihurtzeko beldur ziren. 1989ko martxoan, 20.000 pertsonak, Alderdi Komunistako kideak barne, Abkhaziak SES-estatusa lortzeko eskaera sinatu zuten. Georgiako nazionalistek, Azerbaijango Nagorno-Karabakhen antzeko egoera baten beldur, abkhaziar autonomiaren aurkako manifestazio masiboak antolatu zituzten, Tbilisi hiriko historiako manifestaziorik handiena izan zelarik.
Hasierako liskarrak gorabehera, Gamsakhurdiaren garaian gatazka georgiar-abkhaziar bortitz bat saihestu zen, presidentearen bitartekaritza lanengatik, politikari abkhaziarrei autonomia bat eta Georgiako politikan botere eta eragin maila batzuk ziurtatzeagatik. Gamsakhurdia boteretik kendu zutenean eta Kitovaniren Junta militarrak, Tbilisin, Georgiako Errepublika Demokratikoaren eraketa berrezarria izan zela adierazi zuenean, abkhaziarrek, hau, Abkhaziaren autonomia estatusa bertan behera uztea bezala interpretatu zuten. 1992ko uztailaren 23an, Abkhaziako parlamentuak, Georgiari egitura federal bat eskaintzeko ahaleginean, 1925eko Sobietar Batasuneko Konstituzioa onartzearen alde bozkatu zuen, Abkhazia Georgiaren barnean berdintasunezko errepublika bihurtzea eragiten zuena. Nahiz eta Arzhinba buruzagi abkhaziarra telebistan agertu, Georgian hau independentzia ez zela ohartarazita, hau separatismo ekintza bat bezala ulertu zen konspirazio komunista baten bidez. Vladislav Ardzinba buruzagi abkhaziarraren eta Shevardnadze Georgiako presidente berriaren arteko negoziazioen porrotak, Tengiz Kitovani, kontrola hartzera eta bere tropak Galiko abkhaz barrutira eramatera abiarazi zuen, abkhaziar independentismoaren aurrerapena gelditzeko saiakera batean. Gerra, hasiera batean, Kitovaniren tropen eta abkhaziar paramilitar talde baten artean piztu zen. Ondoren, lurralde osora hedatu zen, Kaukasoko iparraldeko isurialdetik etorritako jarraitzaileen etorrerarekin, abkhaziarrei laguntzera joan zirenak.
1993ko amaieran, Georgiaren proiektu nazionala hondatuta zegoen: Shevardnadze, Abkhaziako egoeraren kontrola berreskuratzen saiatu ondoren, Sukhumitik ihes egin behar izan zuen bere bizia salbatzeko. Une horretan Gamsakhurdiako partisanoak Tbilisiko boterea berreskuratzear zeuden. Shevardnadzek Errusiaren esku-hartzea eskatu zuen, eta Yeltsinek, azken orduan, Shevardnadze babestea erabaki zuen, Georgia Estatu Independienteen Erakundean sartzearen truke. Behin Abkhazia eta Osetia galduta, Shevardnadzek Errusiak ezarritako arbitrajea eta baldintzak onartu zituen. Bakeari eusteko tropa errusiarrak mugan hedatu ziren eta dena baretu zen. 1994ko otsailaren 3an, Yeltsinek egun bateko bisita egin zuen Georgiara, non Georgian errusiar base militarrak sortzeko erabakia hartu zen, georgiar armada ekipatu eta georgiar-turkiar mugaren babesa errusiar mugazainekin antolatzeko. Egun honetan Georgiak abdikatu egin zuen eta ordutik aurrera formalki Kremlineko satelite bihurtu zen.
Boris Yeltsin Errusiako presidentea (erdian), Vladislav Ardzinba Abkhaziakoa (ezkerrean) eta Eduard Shevardnadze Georgiakoa (eskuinean) Moskun egindako bilera batean. Shevardnadze haserre aurpegiarekin.
II-Georgiako Estatuaren eraikuntza.
Shevardnadze, bere agintaldiaren lehen urteak, Gamsakhurdiaren aldeko indarren matxinadak itzaltzen eta boterera iristen lagundu zioten egitura paramilitarrak desegiten eman zituen. Nolabaiteko egonkortasuna lortzeko eta Georgiako zati batzuetan gobernu zentralaren kontrolpean garapen ekonomikoa bultzatzeko moldatu zen. Abkhazian eta Hego Osetian, Errusiak negoziatutako su-eten akordioak sinatu zituen, eta liskarrak amaitu ziren, bi lurraldeen de facto sezesioarekin amaitu arren. Shevardnadzek, Herritarren Batasuna sortzen eta sendotzen lagundu zuen, bere boterearen oinarri bezala erabili zuen alderdi gobernaria. Alderdi honek aspaldiko lagun komunistak eta profesional erreformista gazteak erakarri zituen, tartean Zurab Zhvania, Mikheil Sakashvili eta Nino Burjanadze, etorkizunean protagonismo politiko handia izango dutenak.
Nazioarteko komunitateak Georgiaren independentzia onartu zuen eta NBEn eta nazioarteko beste erakunde batzuetan sartzea onartu zuen. Atzerriko misio eta enbaxada diplomatikoak, nazioarteko erakundeak eta finantza-erakundeak hasi ziren Georgian bulegoak irekitzen eta haien gai politiko eta ekonomikoetan parte hartzen. Georgiako kanpo-laguntzaren fluxuak handitu egin ziren, eta nazioarteko erakundeen kopuru gero eta handiagoa agertzen hasi zen Tbilisin. Azken batean, Gamsakhurdiari ukatu zitzaion kanpoko laguntza hain irrikatsua herrialdera iristen hasi zen, 90eko hamarkadaren hasierako kolapso ekonomikoan eta hondamenean bizirauten lagunduz. Komunikazio-teknologia berriak inportatu ziren, atzerrirako bidaiak areagotu ziren eta munduko kultura- eta kontsumo-produktuak tokiko merkatua betetzen hasi ziren. Nazioarteko Diru Funtsa eta Munduko Bankua zuzenean inplikatu ziren monetaren liberalizazioari, erreforma fiskalari eta berregituraketa ekonomiko orokorrari buruzko erabaki garrantzitsuak hartzen. Atzerriko lehen inbertsioak egin ziren, eta Georgiako ekonomia suspertze-zantzuak agertzen hasi zen, 1996an eta 1997an% 11ko hazkunde-tasara iritsiz. Eskualdeko eragile globalen interes politiko eta ekonomikoa sendotzeko asmoz, Gamsakhurdia boteretik kentzeko prozesuan parte hartu zuten guztiak zain zeuden enpresa eta jabetza publikoen pribatizazio aktiboa hasi zen. Era berean, gobernua Georgia “saltzen” hasi zen, herrialdea funtsezko produktuen, batez ere petrolioaren eta gasaren igarobide garrantzitsua dela aprobetxatuz. Baku-Tiflis-Ceyhan oliobidea Erresuma Batuko eta AEBetako gobernuek babestutako proiektu horietako bat izan zen, Kaspiar Itsasotik eta Erdialdeko Asiatik Europara daramaten energia-ibilbideak dibertsifikatzeko estrategiaren barruan. Gobernuak Georgiaren globalizazioa bilatu zuen, bere estatu izaeraren eta bideragarritasun ekonomiko eta politikoaren berme gisa.
Baku-Ceyhan oliobidea
1995ean Georgiako presidentetzarako hauteskundeak antolatu ziren. Abuztuaren 29an, Shevardnadze bonba-atentatu bat jasan zuen, eta bertatik atera zen zaurituta (1992an Abkhazian bonba-auto batetik ihes egin zuen). Hauteskundeak 1995eko azaroaren 5ean izan ziren eta Shevardnadze aukeratu zuten presidente. Hauteskundeak egin eta berehala, azaroaren 6an, Dzhabo Ioseliani atxilotu zuten, presidentearen aurkako atentatua prestatzen susmagarria izateagatik. 1996an Kitovaniren atxiloketarekin hasi zen, bere kabuz Askapen Nazionalerako Fronteko 700 kide armatu bildu zituena, Abkhazian gatazkari berriro ekitearekin mehatxatu zuen kanpaina bati ekinez. Agintariek azkar erreakzionatu zuten eta kitovandarrak atxilotu egin zituzten. Tengiz Sigua ere atxilotu zuten auzian parte hartzeagatik. Urrian, epaiketa bat egin zuten, akusatuei legez kanpoko talde armatuak antolatzea leporatu zieten eta 8 urterako kartzelara bidali zituzten. Hau une historikoa izan zen: 1993ko triunbiratuaren hiru kideak kartzelan zeuden: Kitovani, Sigua eta Ioseliani. Shevardnadze boterera ekarri zutenak, bi urtean kartzelara bidali zituen. 1998an, Shevardnadze hirugarren atentatu batetik bizirik irten zen, non bere autoa 10 eta 15 gizon armatuk segada egin zuten, bere bizkarzainetako bi hilez. Bigarren agintaldi bat lortu zuen 2000ko apirilean, hauteskunde-iruzurreko erreklamazio orokorrek lausotu zuten hauteskunde batean.
Beraz, Shevardnadze Georgiako presidentearen karrera Sobietar Batasuneko Kanpo Arazoetako ministro izandakoa baino desafiatzaileagoa izan zen. Etsai askori aurre egin behar izan zien, presidentetzarako bi aldi bete zituen, arazo politiko eta sozial itzelei aurre egin behar izan zien, eta Errusiarekiko harremanak egonkortzea lehenetsi zuen, lurraldea berriz integratzeko anbizioak lortzea baino gehiago. Errusia buru zuten bakeari eusteko lehen batailoiek 1994ko ekainean mugak patruilatzen hasi zirenerako, Shevardnadzek ordena berrezarri zuen, eta Errusiarekin eta de facto-ko gobernuekin zuen harreman arretatsuak egonkortasuna eman zuen. Hala ere, Georgia EIE-ko kide bihurtzeko hartu zuen erabakiak, errusiarrek estatu sezesionistetan izan zuten etengabeko eraginak eta Errusiaren arrakastak, beste aktore batzuk Kaukason agertokira sartzetik baztertzean, ez zituzten Shevardnadze Kremlineko kide ohiekiko jarrera zerbitzariaren inguruko espekulazioak baretu. Hala ere, kontuan izan behar da orduan hasi zela Georgia errusiar ia domeinutik askatzen eta Estatu Batuekin lotura estuagoak ezartzen. Hala ere, kontuan izan behar da orduan hasi zela Georgia errusiar domeinutik askatzen eta Estatu Batuekin lotura estuagoak ezartzen. Lotura horien artean, laguntza ekonomikoaz gain, “Georgia Train and Equip” (GTEP) deituriko programa zegoen. Programa hori 2002an ezarri zen, Georgiako armadak balizko mehatxu terrorista bati aurre egiteko zituen gaitasunak hobetzeko. Moskuk Georgiako gobernuari leporatu zion txetxeniar independentistak Pankisi haitzartean ezkutatzea, Txetxeniako mugan, eta gogo txarrez onartu behar izan zuen AEBko militarren presentzia Georgian.
III-Georgiako nazionalismoaren gainbehera.
Abkhazian jasotako porrot umiliagarria kolpe latza izan zen georgiarren harrotasun nazionalarentzat, narratiba nazionalista handien aurrean eszeptikoagoak bihurtu baitziren. Gainera, independentzia lortu eta onartu ondoren, nazionalistek ez zuten jarraitzaileak biltzeko arrazoi handirik izan. Orain eguneroko politikako gai mundutarrei aurre egin behar zieten. Hauteskunde-ikuspegitik, nabarmena da bere gainbehera azkarra: 1990eko urrian egindako alderdi anitzeko lehen hauteskundeetan, nazionalistek %55eko gehiengo izugarria lortu zuten, eta komunistek, berriz, %25ekoa. 1995eko bigarren hauteskunde parlamentarioetan, koalizio nazionalistek botoen %30 baino ez zuten lortu. Hirugarren hauteskundeetan, alderdi gehienek agenda nazionalistak utzi zituzten, eta egin ez zutenek ez zuten lortu Parlamentura iristea. Bestela esanda, 1990eko hamarkadaren amaieran, nazionalisten babesa %4ko parlamentu-atalasetik behera jaitsi zen.
Testuinguru horretan, globalizazioak Georgiako nazionalismoaren indarrean eta Georgiako estatu independente berriaren bideragarritasunean duen eragina ebaluatu behar da. Globalizazioak, oro har, estatuak ahultzen ditu, haien botereak murrizten eta, hori egitean, nazionalismoa indartzen du, erretiratzen ari den estatuarekin lotutako ziurgabetasun- eta segurtasun-faltako sentimenduez elikatzen baita. Georgiako kasua ez dator bat arrazoibide horrekin. Hala, Sobietar Batasunaren kolapsoan, pertsonak, neurri handi batean, beren senideen mende zeuden biziraupen fisikorako, eta, beraz, lehendik zegoen georgiar nazionalismo popularra indartu zen, eta eremu emankorra eman zuen enpresaburu politiko nazionalisten goranzko eta osperako. Baina, 90eko hamarkadaren hasieran, nazioarteko erakundeen edo atzerriko konpainien presentziaren bidez adierazitako globalizazioaren eragina oso mugatua izan zen, eta soilik Shevardnadze boterera iritsi eta estatuaren sendotze prozesuan murgildu ondoren handitu zen. 1993 eta 98 artean, Shevardnadzek demokrata eta erreformatzaile gisa zuen ospea erabili zuen Georgiari nazioarteko babes handia erakartzeko, eta Georgian globalizazioaren bultzada gero eta handiagoa izan zen. Eta, paradoxikoki, globalizazioaren gorakadarekin Georgiako estatua indartu egin zen eta, aldiz, nazionalismoa indar politiko gisa murriztu.
IV-Ustelkeriaren arazoa.
1998rako Shevardnadzek egonkortasun erlatibo bat lortu zuen, nazioarteko errekonozimendua irabazi zuen eta gobernu sistema erdi idemokratiko bat ezarri zuen. Georgia demokratikoa zen forman, baina gutxiago edukian; botereen banaketa formala, oposizioko alderdien existentzia eta nahiko bitarteko libreak izan arren, benetan ezinezkoa zen Shevardnadzeri erronka egitea. Baina gero eta globalizazio handiagoa dela eta, estatuak munduko fluktuazio ekonomikoen eraginpean daude; eta horrela gertatu zen, Georgiak lehen aldiz jasan zituen munduko finantza-krisiaren ondorioak 1998an, azaleratzen ari ziren ekonomiak, Errusia barne, larriki kaltetu zirenean. Hala ere, krisi ekonomikoak, batez ere, baliabideen kudeaketa kaxkarrarekin lotutako barne-arazoak agertu zituen, gobernu txarraren eta eskala handiko ustelkeriaren ondorioz. Shevardnadzeren gobernuaren lehen urteetan jendeak estatu ia funtzional batean bizitzearen onurak ikusi bazituen ere, 1990eko hamarkadaren amaieran geldialdia arau bihurtu zen, eta frustrazioa hazten hasi zen agintean zegoen elitea gero eta ustelago zegoela. Sobietar Batasunaren parte ere izan ziren Baltikoko errepublikek aurrerapen handiak egin zituzten eta EBrekin eta IAIErekin bat egiteko bidean zeuden. Georgiak, bestalde, trantsizio amaigabe batean murgilduta zirudien, eta horrek elite gobernari erabat ustel bat aberastu zuen, biztanleriaren gehiengoa pobreziaren mugaren azpitik utzi zuena. Estatu Batuetako gobernuak ia mila milioi dolar gastatu zituen, Georgia per capita bere laguntzaren hartzaile handienetako bat bihurtuz. Munduko Bankua, 100 milioitik gorako proiektuak zituena, eta beste emaile batzuk, EB barne, eskuzabalak izan ziren. Hala eta guztiz ere, Georgiak ez zuen inoiz krisi energetiko larri bat gainditzea lortu, negu bakoitzean energia mozketak eta gas eskasia jasoz. Zerga-sarrerak maila kaxkarrean zeuden, eta zerbitzu publikoak oso gutxi finantzatuta zeuden, mediku-arretarako sistema suntsituta zegoen eta hezkuntzaren kalitatea ikaragarri baxua. Gobernua porrot egiten ari zen bitartean, gobernu horietako kide ziren pertsonek eta haien familiek aberastasuna metatzen zuten, txaletak eraikitzen zituzten eta negozio pribatuetan inbertitzen zuten.
Shevardnadzeren agintaldiak egonkortasun eta nazioarteko onarpen maila bat ekarri zion Georgiari, baina klanaren interesak ere sendotu zituen, bere familiako kideen aberastasun zorrotza eta ekonomia beltzaren loraldia ahalbidetu zituen. Agintean zegoen elitearekiko etsipena bi modutara hasi zen agertzen: alde batetik, Shevardnadze boterera itzultzen lagundu zuten profesional erreformista gazteak boteretik alde egiten hasi ziren, eta bere erregimena Arrosen Iraultzan suntsituko zuen oposizio-mugimendu boteretsu baten oinarria osatuko zuten; bestetik, Georgiako gizartearen beste segmentu batzuen artean, desilusioa gero eta eszeptizismo eta nahigabe handiagoa agertu zen Georgiako mendebaldeko parte-hartzearekin, erregimen ustel eta eraginkortasunik gabeko batekin lotu zena. Errusiaren aldeko eta mendebaldearen aurkako agenda zuten alderdi politiko txikiak sortzen hasi ziren, Georgiak Errusiarekiko batasunean izan zuen bizitzarik onenari buruzko iritzi nostalgikoak azalduz eta diskurtso nazionalista ñabardura antiglobalista nabarmenekin berpiztuz. Lehen aldiz, globalizazioak leku nabarmena hartzen hasi zen eztabaida publiko eta politikoetan, eta maiz aipatuak izaten ziren globalizazioak Georgiaren kulturari eta nortasunari dakarzkien ondorio suntsitzaileak.
V-Shevardnadze aroaren gainbehera eta amaiera.
- urtea inflexio puntu bat izan zen Shevardnadze garaiko historian, orduan, aurreikus zitekeen eta saihestezina zen zerbait hasi baitzen: Georgia mendebalderantz birbideratu zen, Errusiarekiko aliantza, erabilgarritasun praktiko gutxikoa baitzen. Otsailaren 9an, Shevardnadzek beste atentatu bat jasan zuen, bere autoari metrailadorez eta granada-jaurtigailuz tiro egin zioten, eta berriz ere bizirik iraun zuten. Errusiako zerbitzu bereziek oliobidearen inguruko egoerarekin zerikusia izan zuten, Shevardnadze hil edo kikildu nahian. Gobernuaren erreakzioa azkarra izan zen. Apirilean, Nadaibaidze defentsa ministro errusiazalea kargutik kendu zuten, eta haren ordez David Tevzadze izendatu, aurretik IAIEko zentroetan entrenatu zena. Aldi berean, Georgiatik base militarrak kentzeko eskatu zioten Errusiari. Gertakari horiek guztiak izan ziren “Errusiaren aurkako” erabaki garrantzitsu bat prestatzeko oinarriak: Baku-Ceyhan oliobidea eraikitzeko akordioa, urriaren 29an sinatu zena. Eta halabeharrezkoa gertatu zen; une honetatik aurrera, Errusiaren eta Georgiaren arteko harremanak okertu egingo dira. Oliobidearen eraikuntza 2003an hasiko da.
Shevardnadze presidentearen auto blindatua, 1998ko otsailaren 9ko atentatuaren ondoren . Shevardnadzeren bizitzaren aurka egin zuten hirugarren atentatua izan zen, eta mirariz bizirik iraun zuen.
Gobernuaren eraginkortasunik ezak eta erregimenaren onarpen mailaren gainbeherak, 2000. urtean agintearen alderdiko parlamentari ugari desertziora eraman zituen. 2002ko udal hauteskunde negargarrien ostean, Shevardnadzek bere laguntza izan zezakeen koalizio politikoa berreraikitzeko saiakera hitzartua egin zuen. Gobernuaren mesfidantza eta 2000-2003 aldian ospearen beherakada, neurri batean, arazo ekonomikoei eta kudeaketa txarrari egotz dakieke. Estatuko funtzionario eta polizien ustelkeria, berria ez bazen ere, larriagotu egin zen aurrekontuko diru-sarrera faltagatik. Shevardnadze boteretik kentzea ekarriko duten gertakarien sekuentzia 2001eko udan hasi zen. Uztailaren 26an, George Sanaya kazetari ospetsuenetako bat hil zuten. Barne Ministerioak hilketa arrunta izan zela adierazi zuen, baina jendeak haserre erreakzionatu zuen hilketaren inguruko ikerketa eskatzen zuten manifestazioekin. Krisia astiro baina ezinbestean hazi zen. Irailaren 1ean, Mikheil Saakashvili Justizia ministroak ustelkeria leporatu zion Gobernuari eta bere karguari uko egin zion. Manifestazio bat deitua izan zen Tbilisin, Shevardnadzeren dimisioa eskatuz, baina presidenteak, entzungor, ez zuen mezurik jaso. Egun berean, Zurab Zhvaniak gobernua eta “Georgiako Herritarren Batasuna” alderdia utzi zituen. Zhvaniaren tokia Nino Burjanadzek hartu zuen. Agintean zegoen eliteko banaketa baten hasiera zen, azkenean Shevardnadze boteretik kentzea ekarriko zuena.
Manifestariek Georgiako Parlamentuaren aurrean igaro zuten gaua, 2003 azaroaren 3an Tbilisin
2002an, “Georgiako Herritarren Batasuna”-tik banandu eta urtebetera, Saakashvilik “Mugimendu Nazionala” izeneko alderdia sortu zuen. Georgia 2003ko azaroaren 2an egin zituen Legebiltzarrerako hauteskundeak eta Mikheil Saakashvilik ez zituen emaitza ofizialak onartu, berak hauteskundeak irabazi zituela aldarrikatuz. Saakashvillik eta Oposizio Batuak Shevardnadzeren gobernuaren aurka manifestatzeko eta indarkeriarik gabeko desobedientzia zibilean parte hartzeko eskatu zieten georgiarrei, Shevardnadze boteretik kentzea eta hauteskundeak errepikatzea exijitzeko. 2003ko azaroaren 22an, Mikheil Saakashvili buru zuten oposiziokoek, Zurab Zhvaniarekin eta Nino Burjanadze Parlamentuko presidentearekin batera, Legebiltzarraren saio bat eten zuten eskuetan arrosak zituztela (“Arrosen Iraultza”), eta Shevardnadze lehendakaria behartu zuten Legebiltzarra uztera eta, hurrengo egunean, lehendakaritzari uko egitera. Gorte Gorenak, ondoren, bertan behera utzi zituen legebiltzarrerako hauteskundeak. 2003ko azaroaren 26an, Mugimendu Nazionalak eta Burjanadze bloke demokratak Mikheil Saakashvili izendatu zuten Georgiako presidentetzarako hautagai bakarra. Hauteskundeak 2004ko urtarrilaren 4an izan ziren eta Saakashvilik irabazi zuen, botoen %95 lortuz.
Mikheil Saakashvili, Zurab Zhvania, Nino Burjanadze oposizioko buruzagiak
eta Eduard Shevardnadze 2003ko azaroaren 9an
VI-Shevardnadzek Georgian egindako lana laburpen gisa.
1991ko abenduan-1992ko urtarrilean, Eduard Shevardnadze izan zen, askok uste dutenaren arabera, Georgiako Errepublikako kolpe militarraren antolatzaile nagusietako bat, eta, horren ondorioz, Zviad Gamsakhurdia legez hautatutako presidentea kanporatu egin zuten. Jaba Ioseliani buru zuen Mkhedrioni talde militanteak (Sigua eta Kitovaniren laguntzarekin) zeregin garrantzitsua izan zuen Shevardnadzeren boterera iristean. 1992an, E. Shevardnadze Georgiako Errepublikako Estatu Kontseiluko lehendakaria izan zen, eta 1992-1995ean, Georgiako Errepublikako Parlamentuko eta Georgiako Defentsako Estatu Kontseiluko lehendakaria. 1993ko udazkenean, “Georgiako Herritarren Batasuna” alderdia eratu zuen, eta hura osatzen zuen biltzarrean presidente hautatu zuten.
1995eko abuztuan, Georgiako Legebiltzarrak, Shevardnadzeren eskariz, konstituzio berri bat onartu zuen, presidentetza erregimen bat ezarriz. 1995eko azaroaren 5ean, lehendakaritzarako hauteskundeak egin ziren Georgian, eta Eduard Shevardnadzek botoen %72,9 lortu zituen. 1997an gobernu berriak heriotza-zigorraren indargabetzea aldarrikatu zuen. Independentzia geroztik krisi ekonomiko eta sozial sakonean murgilduta zegoen herrialdeak, 1995. urteaz geroztik suspertze ekonomikoa ikusi zuen, Nazioarteko Diru Funtsak bultzatuta, 246 milioi dolarreko mailegua eman baitzion. Shevardnadze presidentea “aberriaren salbatzaile” bezala ikusi zuten, baina agerikoa zen ezin zuela miraririk egin, eta Osetia eta Abkhaziarekin izandako tentsioek bere horretan jarraitu zuten. Gatazka konpontzeko ezinean, georgiarrek azkenean autonomia handia eman zioten Abkhaziari. Errusiarrek georgiar posizioekin bat egin zuten, ezin baitzuten Abkhaziaren independentziarako eskubidea babestu Georgian, Errusian txetxeniarrei ukatzen zieten bitartean. Moskuk eskatuta, Georgiaren eta Abkhaziako sezesionisten arteko bake adierazpena sinatu zen 1997ko abuztuan, eta bi aldeek armak gehiago ez erabiltzeko konpromisoa hartu zuten. Baina bake hau hauskorra izan zen: 1998ko otsailak 9an Shevardnadzek Tbilisin izandako atentatu batetik txiripaz ihes egin zuen, eta urte bereko maiatzean, Georgia eta Abkhaziaren arteko borrokak berriz hasi zirenean, abkhaziarrek, eztabaidatzen ari ziren eremuen kontrola hartu zuen, ordurarte georgiarren kontrolpean zegoena. Nolanahi ere, Georgia Europako Kontseiluko 41. estatu kide bihurtu zen 1999an. Urte berean, lankidetza akordioa sinatu zuen Turkia, Azerbaijan eta Kazakhstanekin, Baku (Azerbaijan) Ceyhanekin (Turkia) lotzen dituen oliobide estrategikoa eraikitzeko. 2004rako programatuta, bere irekierak Errusiarekiko mendekotasun ekonomiko georgiarra murriztu beharko luke.
Baina bere gobernuen ustelkeriak hilobira eraman zuen. Beste alde batera begiratu zuen, ez zuen arazo larri honetaz ezer jakin nahi izan, eta honek laguntzen zioten politikari eta enpresari gazteen desafekzioa ekarri zion. Shevardnadzeren dimisioak Arrosen Iraultzan egoera politikoa okertzea eta antagonismo sozialak are gehiago endekatzea ekidin zuen ziurrenik. Bere deskarguan kontuan hartu behar da etnien arteko harreman arazoari eta bere lurralde osotasunari eutsi egin ziola. Abkhazia eta Hego Osetia astindu zituzten arazoak ez ziren berriak, baina “azeri kaukasiarraren” abilezia eta prestigioari esker, Georgiak batasun nazional oso prekarioari eutsi zion nolabait. Haren ondorengoek ere etapa zail horiek guztiak zeharkatu behar izan zituzten.
Bestalde, Sheverdnaze aroaren barne politika berritua AEBetako ereduan oinarritutako presidentetzako errepublika sortu zuen konstituzio berriak bultzatuz, Konstituzio Auzitegi boteretsu eta bi ganberetako legealdiarekin. Konstituzioak gobernuaren botere legegile eta betearazle boteretsuak ere eman zituen, baita bat judiziala ere, printzipio demokratikoetan oinarritutako Auzitegi Gorenarekin. Adierazgarria da nabaritzea nazioarteko aitortza hasita bazegoen ere, demokraziarako aurrerapenak minimoak izan zirela, eta estatu moderno bat eraikitzea ez zela lortu; funtsean, georgiar gobernuak egin zuena, herritarrak eta nazioarteko komunitatea beren esentzia demokratikoaz konbentzitzeko saiakera bat baino ez zen izan. Erregimena ez zen eraginkorra izan, aldaketa demokratikoarekin zuen konpromisoa eraginik gabekoa izan zen, ustelkerian nahastuta egonik ezin izan zituen bere betebehar nagusiak bete, ezta erakunde administratiboak garatu ere, are gutxiago hazkunde ekonomikoa suspertu. Kanpo politikari dagokionez, Shevardnadzek Mendebaldearen aldeko kanpo politika ezarri nahi izan zuen, baina ezin izan, Errusiaren erreakzioaren beldur zelako. Shevardnadze, Errusiak, 1993an, Estatu Independenteen Erakundearekin (EIE) bat egitera behartua izan zen, sobietar errepublika zaharrak diren herrialde kideak dituen erakunde bat. Horrenbestez, 1991tik Georgiaren atzerri politika honako alderdi hauekin deskriba liteke: Georgiak potentzia handien interesak kontuan hartu behar izan zituen beti; ekonomia kolapsatuak ez zuen erabakiak modu eraginkorrean hartzea erraztu; sobietar esperientziak gidatu zituen gobernadore berriak; gizarte zibila ahula zen, eta ezin zuen oinarrizko giza eskubideak babestu. Azken batean, Errusiaren etengabeko presiopean egonik, Georgiak ezin izan zituen bere segurtasun nazionaleko lehentasunak bermatu, ezta bere helburu politikoak lortzeko atzerri politika subiranoa garatu ere.
