Kapitalismoak bide luzea egin du, lehengo kapitalismo industriala erabat aldatuz. 1980an kanpo-zorraren fenomenoa azaldu zen mundu mailan, kapital finantzario pribatua nagusi bilakatu zen, eta kapital finantzario hori espekulatzaile bihurtu zen erabat. Dena, edo ia dena zeharkatu du kapital finantzario pribatuak. Bera da nagusi, bera da agintzen duena, bera da ikertu behar dena. Berari aurre egin behar zaio.
Baina kapitalismoa ez da hor geratu. Izan ere, ezagutu zen kapital finantzario pribatuaren rola labur samarra gelditu baita. Ikus dezagun.
Lehen Mundu Gerra igaro eta gero, Erresuma Batua zen estatu aberatsena eta haren menpe zegoen inperioa izandakoa merkaturik zabalena, non trukeetarako libra esterlina nagusi baitzen. Hauxe izan zen XIX. mendetik libra esterlinaren egoera, bera urrearen ordezkoa onartua zenean eta Erresuma Batuaren ordainketa-balantza normalean superabitean zegoen haren lidergo industrial eta finantzarioaren ondorio gisa.
Alderantziz gertatzen da gaur egunean AEBekin. Bigarren Mundu Gerlaz geroztik azaldutako AEBen inguruko interdependentzia ez da simetrikoa. Amerikar diplomatikoek segurtatu zuten beren barneko eta atzerritarreko politiketarako ahalik eta autonomiarik gehien, AEBetako ekonomiaren gaineko atzerritar eraginik baztertuz.
Izan ere, AEBetako diplomatikoak gai izan dira Europa, Asia eta Hirugarren Mundua -baita 1991tik Sobiet Batasun ohia ere- konbentzitzeko haien ekonomiak berrorientatu ditzaten, hots, ordainketa-superabitetatik ordainketa-defizitetara igarotzeko ahalbidetzea.
Nola izan dira gai AEBak helburu hori lortzeko? Quid pro quo izan beharrean, quid quo barik eskuratu dute, alegia, zerbait ezerezaren truke: subsidio aske bat munduko ordainketa-superabiteko herrialdeetatik (ikus Hudson, Super Imperialism. The Origin and Fundamentals of U.S. World Dominance).
AEBek adostu zuten Nazio Batuen Erakundean, International Monetary Fund delakoan eta Mundu Bankuan sartzea Bigarren Mundu Gerraren ondoren baldintza batekin, hots, berari beto ahalmena ematekotan. Horrek ahalbidetu zien beraiei amerikar interesen alde egon zitekeen edozein politika blokeatzeko.
1971n baino lehenago, banku zentralak gai ziren beren nazioarteko erreserbak metatzeko soilik AEBetako Altxor Publikoko tituluak erosiz, hau da, AEBetako gobernua atzerritar gobernuekiko zorretan sartuz. 1971n AEBek formalki dolar eta urrearen arteko lotura moztu zuten. 1945ean onartutako nazioarteko hartzekodunen finantza arauei lotu barik, AEBek beren zordun egoera erabili zuten atzerritar onura fiskal eta ondasun gehiago metatzeko, beraiek hartzekodun herrialde gisa lortu ahalko zuketen baino. Europar eta asiar banku zentralak bortxatu zituen ia kreditu automatikoak luzatzeko, AEBetako Altxor Publikoko titulu-estandarraren bidez, Hirugarren Munduko herrialdeen aurrean eta Comecon delako herrialdeen aitzinean hartzekodun modura agertzen zuten bitartean.
Europa, Asia eta ordainketa-balantzako superabitduneko beste erregioak dilema baten aurrean aurkitu ziren. Baldin eta beraiek uko egin bazioten soberako dolarrak jasotzeari eta dolar horiek AEBetako Altxor Publikora birziklatzeari, dolarra depreziatuko zen.
Banku zentralak bortxatuak direnean beren nazioarteko erreserbei dolarrak gehitzeko, horrek baliabideen kopuru baliokidea transferitzen du beraien hiritarrengandik AEBetako ordainketa-defizita finantzatzeko eta, horrekin batera, AEBen beraien aurrekontu federalaren defizita. 1970eko hamarkadaren hasieran urteko 10 x 10<+>9 dolar izan zen bitartean, AEBetako atzerritar merkataritza eta ordainketak urteko 150 x 10<+>9 kopururaino iritsi zen 1980ko hamarkadaren bukaeran eta kopuru horren bikoitza XX. mendearen bukaeran (2000. urtean 500 x 10<+>9 dolar izan zen).
AEBak gai dira bilioietan kontatzen diren merkataritza eta ordainketa-defizitak eramateko, gainerako mundutik inongo protestarik barik. Banku zentralek ez dituzte gehiagorik beren dolarreko fluxuak urrerako trukatu. Aipatutako defizita munduko sistema ekonomikoan metatu da. Orain arte, inongo herrialderik ez da izan gai nazioarteko finantza-ekonomiaren arau klasikoak alderantziz jartzeko. AEBek lortu dute.
Baldin eta horrelako defizit erraldoiek ez badituzte 1973an ezagutu zen krisia bezalakoak sorrarazten, arrazoia hauxe da, alegia, Europako, Japoniako, OPEC delako herrialdeetako eta beste dolar-metatzaile batzuk diren herrialdeetako banku zentralek amore eman dutelako, inperialismo monetario gisa defini daitekeen sistema berrian. Super inperialismo berri horretarako ibilgailua ez dira nazioarteko enpresa pribatuak edo kapital finantzario pribatua, banku zentralak baizik.
AEBak beren dolar-blokeko aliatuen baliabideaz baliatu dira, baina hori lortu dute ez hartzekodun klasikoaren modura, zor-zerbitzua kenduz, edo beren nazioarteko enpresen bidez edo beren inbertsio-jardueraz, ezta beren esportazio lehiakortasunaren eta lehia askeren bitartez ere, baizik eta banku zentralak, Nazioarteko Diru Funtsa delakoa eta Mundu-Bankua eta beren mailegu-emaileak diren erakunde kideak erabiliz AEBetako Altxor Publikoari mailegu bortxatuak hornitzearren.
Joko horrek ahalbidetu die AEBei mundua dolarrez hornitzea inolako mugarik gabe, atzerritar enpresak, baliabideak, ondasunak eta zerbitzuak eskuratuz ezerezaren truke, ez bada erabat zalantzazko baliokoak diren Altxor Publikoaren IOU delakoen truke. Laburbilduz, AEBak gai dira gobernatzeko ez haien mundu-hartzekodun egoeraren bidez, mundu-zordun egoeraren bitartez baizik. Haien zordun-egoera ahultasunaren elementua izan barik, AEBetako itxurazko ahultasuna mundu-sistema monetario eta finantzario bilakatu da.
Sistema hori aldatzeak, AEBen kontrakoa den moduan, AEBei sistemaren hartzekodunak irauliko dizkie. Europan eta Asian etendura horretaz oso hedatuta dagoen izuak ahalbidetu die AEBei mundu ekonomia menperatzeko, Erresuma Batuak XIX. mendean erabili zuen alderantziko prozesuaren bidez.
Baldin eta AEBek mundu-bankaria izaten jarraitzen badute Altxor Publikoaren bidez, alegia, nazioarteko finantzaren bono estandarren bitartez, horrela izango da herrialde zordun gisa, ez hartzekodun modura eta beraien bankugintza-egoera berme ukigarrian oinarrituz. (Egun atzerritar banku zentralek AEBetako Altxor Publikoko tituluetan 10<+>12 dolar baino gehiago dauzkate.)
Europak eta Asiak dolar-estandarra beren moneta-sistemarekin ordezkatuko ez duten artean, eta beren autosufizientzia lortzeko, bitarteko urrats gisa, merkataritza eta inbertsio-gerlaren arriskua onartu nahi duten bitartean, AEBetako ekonomiak ez du izango inongo arazorik sentitzeko berak bere baliabideen barruan bizi behar duela.
Izan ere, beste herrialde horietako superabit ekonomikoa AEBei transferitua zaie bi modutara: (a) herrialde zordunetatik interes eta dibidenduetan edo (b) herrialde hartzekodunetatik AEBetako Altxor Publikoari banku zentraleko maileguetan. Argi dagoenez, ezaguna zen mundu ekonomikoa buruz behera irauli da.
Egun euroak nonahi eskatzen eta erabiltzen dira. Baina euroak ez du egin beharrezko urratsa alternatiba izateko, zeren bera ez da oraindik benetako moneta politikoa, dolarra den modukoa. Are garrantzitsuagoa, Europan ez dago egiazko nahi politikoa bide alternatiboa martxan jartzeko, ezta Asian ere. Soilik AEBek nahia erakutsi dute nazioarteko egitura globalak sortzeko eta beraiek birmoldatzeko nahierara, beren beharrizan finantzarioak betetzearren, hiper-hartzekodun izatetik hiper-zordun izatera aldaketarekin azaldu diren behar berrien heinean.
