Euskara ez dago normalizatuta Euskal Herrian, ezta Gipuzkoan bertan ere. Edozein eremu aztertuz gero, ondorio horretara ailegatzen gara. Inongo alorretan ez dago frantsesarekin edo gaztelaniarekin parekatuta; errealitatea da elebitasun orekatu mitiko hori ez dela existitzen inon, ez Barakaldon, ez Eusko Jaurlaritzan; ozta-ozta Orendainen.
Gaztelerak edo frantsesak nagusitasun osoa baitaukate Euskal Herri osoan, Espainiak eta Frantziak aspaldi kolonizatutako herri batean bizi garenez gero. Gauzak horrela, badirudi batzuek euskararen (euskaldunon) egoera hori justifikatu nahi dutela, errua euskararen «politizazioari» eta eragile abertzaleei egotziz.
Euskararen politizazioa, baina, estatu okupatzaileen lan nekaezinaren ondorioa da. Euskarari jite «politizatua» ematen eta euskaldunak gutxiesten eta baztertzen saiatu dira beti, baita lortu ere. Mendetako zapalkuntza sistematikoaren ondorioz, euskal herritar guztiok inposatu dizkiguten hizkuntzak (espainiera edo frantsesa) naturalizatu ditugu, normalizatu, «despolitizatu», are, «gure» bihurtu. Aldiz, euskaraz jardutea ekintza «politizatua» bilakatu da, markatua. Dagoeneko euskaraz egitea ez da ariketa «bat-batekoa» Euskal Herriko gune gehienetan, erabaki politiko baten emaitza baizik.
Erdal giroan bizi direnak oso eroso bizi dira, ez dute sentitzen euskararen beharrik. Gehienak Espainian edo Frantzian izango balira moduan bizi dira. Euskara eta euskaldunak bost. Bilbon edo Gasteizen taberna batean «un café con leche» eskatzea ariketa «neutrala» izatea lortu du Estatuak; alabaina, taberna horietan bertan «kafesne bat» eskatzea ekintza politikoa da, hausnarketa eta erabakia eskatzen ditu, baita ausardia ere gehienetan. Iruñeko Herriko Taberna abertzalean «dos cervezas» eskatzea ariketa ohikoa eta erosoa da, baina hiri bereko Café Iruñan «bi garagardo» eskatzeak zerbitzariaren erantzun zakarra (oinarri politikoduna) eragin dezake erraz asko.
Arazoa ez dago euskarari bultzada politikoa eman nahi diotenengan, ez horixe. Arazoa datza euskara desagertzeko politikak inposatzen dituztenetan, «ez nazionalista» deituak izan ohi diren erakunde erabat nazionalista espainiar edo frantses horietan, hain zuzen ere.
Demagun une batean «despolitizazioaren» tesi bitxi hori ontzat jotzen dugula, eta abertzaleok uzten diogula euskararen egoera penagarria deitoratzeari edo salatzeari, eta beste alde batera begira jartzen garela. Euskararen defentsaren lekukoa hartuko lukete orduan eragile «ez nazionalistek»? Administrazioan lan egiteko gaitasun bera eskatuko lukete euskaraz eta erdara ofizialean? PP, UPN, PSOE… hasiko lirateke euskaldunen eskubideak aldarrikatzen Nafarroan?
Aipatutako alderdi horiek eta beste eragile batzuek, euskara «politizatzen» dute euskal hiztunoi hizkuntza eskubideak ia erabat ukatzean Iparraldean eta Nafarroa Garaian, eta partez EAEn. Erdara ofizialak ere «politizatzen» dituzte, gaztelera edo frantsesa inposatzen dizkigutenean euskal herritarroi. Estatu biotako erdaren erabilera politiko autoritario latza jasaten dugu mendeak direla, baina bitxia da, jende gutxik salatzen du politizazio molde anker hori. Erdaren inposizioa eta euskaldunon bazterketa ez omen dira «politizazioa», aizue. Aldiz, euskararen politizazio positiboa sustatu nahia salatzen dute, ez soilik eragile «ez nazionalistek», baizik eta gure inguruko abertzale batzuek ere bai!
Euskararen aldeko politizazio eraikitzailea da behar duguna, luze eta zabal. Herri zapalduon hizkuntzen aldeko apustua, biziraupenaren eta askatasunaren aldeko apustu politikoa baita, ordezkapen eta bazterketa politiken aurkako txertorik eraginkorrena.
* Plazara! ekimeneko kideak
Naiz
