Abkhazia (7). Armeniar gutxiengo kementsua

Armeniarrek Abkhaziako hirugarren talde etnikoa osatzen dute, abkhaziar eta georgiarraren ondoren. Armeniarrak Abkhazian ezarri ziren XIX. mendearen amaieran eta XX. mendearen hasieran, eta orain talde etniko handiena dira Sukhum, Gulripsh eta Gagra barrutietan, abkhaziar biztanleriaren % 17,19 osatuz, guztira 243.564 biztanle 2016ko erroldan. Hala ere, gobernuz kanpoko erakunde armeniarrek datu horiek inpugnatzen dituzte, armeniarren benetako kopurua 67.000 ingurukoa dela ziurtatzen baitute (biztanleriaren % 31-45).

Bere kokapen geografikoa dela eta, baliteke Armenia, Abkhaziarekin muga komunik gabe, urruneko bizilaguna izatea, baina bi herrialdeen interes geopolitikoak bat datoz neurri handi batean. Karabakh Garaiko independentziaren auziak, Armenia eta Azerbaijanen arteko gerra luze bat eragin zuena, abkhaziarren begikotasuna izan zuen bezala, armeniarrak ere hauekin elkartu ziren eta georgiar-abkhaziar gatazka konpontzen lagundu zieten. Baina kokaguneak gertu izan arren, Erevan ofizialak ez du Abkhaziaren independentzia onartzen, Georgiarekiko harremanak ez kaltetzen saiatuz. Georgian zein Abkhazian armeniar komunitate garrantzitsua dago, eta azken urteetan Georgiatik armeniarren irteera nabarmena izan bada, Abkhaziako populazioa poliki-poliki hazten ari da, neurri handi batean bere hazkunde naturalaren ondorioz.

Hamshen gaur egungo Rize probintzian dago, Itsaso Beltzeko kostalde turkiarraren ekialdeko zatian.

Armeniarrak egungo Abkhaziako lurraldean bizi dira Bizantzioren garaietatik. Baina XIX. mendearen amaieratik aurrera, Otomandar Inperioko sultanak, Abdul Hamid II.ak, 1894 – 1896 bitartean, Ekialdeko Anatolian, 300.000 kristau armeniar eta greziarren hilketa masiboa antolatu zuen. Horietako askok Errusiar Inperiorantz ihes egin behar izan zuten, kristau lurraldean hobeto tratatuak izango zirela uste baitzuten. Eta, nagusiki, Abkhazia izan zen gehienak bildu ziren eremua.

Report this ad

XIX. mende amaierako garai honetan bihurtu zen Abkhazia drama historiko baten agertoki anker. Bere lurraldearen zati handi bat despopulatu egin zen Kaukasoko Gerraren ondoren Otomandar Inperioko jatorri musulmaneko abkhaziar askoren exodoaren ondorioz eta 1866 eta 1877ko altxamendu antikolonialen errepresioaren ondorioz, abkhaziarrak hondamendi nazional batera eraman zituztenak. 1864ra arte, herrialdea etnikoki homogeneoa zen, baina, ordutik aurrera, XIX. mendearen bigarren erdialdean, errusiarrek ez ezik, greziar, armeniar, bulgariar, alemaniar, estoniar eta Georgia mendebaldeko (mingreliarrak) inguruko beste kolono batzuek ere kolonizatu zuten. Tsarraren dekretuz, 1880an, eta 1877ko errusiarren aurkako altxamenduan parte hartu izanaren ondorioz, abkhaziarrei “herri errudun” estatusa eman zitzaien, eta horrela 1907arte, “populazio madarikatutzat”, hartuak izan ziren tsarraren Errusian hogeita hamar urtez (1877-1907). Honen ondoren, “indiar erreserbako” lurraldeetan ezarri ziren, Sukhumetik 20 versta (Errusiako antzinako luzera-neurria, 1,0668 kilometroren baliokidea) baino gutxiagora ezartzea galaraziz. Ondorioz, kostaldeko lurraldeak eta mendigune batzuek azkar aldatu zuten beren osaera etnikoa, eta herrialdeko egoera etno-demografikoa dramatikoki aldatu zen. 1886an, abkhaziarrak biztanleriaren %86 ziren, eta 1897an, %55 baino ez.

Bada, garai horretan hasi ziren Turkian anti-armeniar pogromoak, pixkanaka-pixkanaka basatiago bihurtu zirenak, eta turkiar gazteen gobernuak Otomandar Inperioan (1915-1923) egindako armeniar genozidioan amaitu zuten, armeniar emigrazioaren bigarren olatua Abkhaziara eragin zuena.

Hamshen lurralde historikoa (Hemshin Kara turkieraz)

Armeniar emigrante hauetako gehienak Hamshen (Turkiako Itsaso Beltzeko kostaldearen ekialdeko zatia) gune historikotik zetozen, hortik, armeniar abkhaziarrek hamshentsi (hemshinli Turkian) izena jasotzen dutelarik. Hamshen historikoa Pontica mendikatearen (hegoaldean) eta Itsaso Beltzaren (iparraldean) artean dago. Hemshin hitzak musulmanak eta kristauak, armenieraren euskalkietako hiztunak eta turkiera edo armeniera ez diren beste hizkuntza batzuen bertsioak bakarrik hitz egiten dituztenak hartzen ditu barne. Historia luzea eta korapilatsua dute, horietako asko armeniar gizarte nagusitik isolatuta bizi izan ziren eta zapalkuntza handi bati aurre egin behar izan zioten, euren nortasunari buruzko nozio gatazkatsuak izan zituztelarik. Gaur egun 150.000 pertsona bizi dira Turkian, Errusian, Abkhazian eta Georgian, baita mendebaldeko diasporako komunitate batzuetan ere. Hamshen eremu historiko turkiarreko hemshinliek mendi garaienen artean bizitzeko joera dute, ez berehala kostaldearen inguruan. Itsaso Beltza menderatzen duten mendi Pontikoei esker, Hamshen ez da bakarrik nahiko irisgarria, Turkiako gune hezeenetako bat ere bada, urtean batez beste 250 eguneko euria egiten baitu, klima erdi-tropikala sortzen duena, eta ia etengabe laino batek estaltzen du eremua. Beraz, armeniarrak beti zeuden itsasotik gertu, euren muga politikoak haraino iristen ez zirenean ere.

Armeniako etorkinek, Abkhaziara iristean, kolono errusiarrek ez bezala, erraz jasan zuten hezetasun subtropikala, eta malaria eta eskorbutoa gutxiago jasan zituzten. Era berean, abkhaziarrekin auzotasun ona erakusten saiatu ziren, haiekin elkarrekiko errespetu eta tolerantzia harremanak ezarri zituzten, abkhaz nazioaren lurraldeari eskubide historiko eta legalak aitortu zizkioten, antzinako abkhaziar izenak errespetatu zituzten euren kokaguneetan iraunaraziz, eta Abkhazian apopilotzat hartu ziren. Aldi horretan, armeniarrek lurra landu, lehengaiak prozesatu, tea eta tabakoa saldu eta kafeak ireki zituzten. Abkhaziako armeniarren lanari esker eta, bereziki, Bedrosova (Petrosian) tabako konpainiari esker, Errusiako Inperioak Otomandar Inperioko tabako inportazioak saihestu ahal izan zituen. Dena den, gaur egun abkhaziarrek noizean behin gogoratzen dute armeniarrak ez daudela euren lurretan, besterik gabe aldi baterako gonbidatuak direla.

Armeniar herrixka bat Hamshen turkiarrean

1992-1993ko gerran, Abkhazian, armeniar gehienak neutral mantendu ziren hasiera batean. Baina georgiarrak armeniar kokaguneen kontrola hartu ahala eta talde armatuak lapurtzen, arpilatzen, bortxatzen eta hiltzen hasi zirenean, abkhaziarrei babesa ematea beste aukerarik ez zitzaien geratu, eta haietako asko haien ondoan borrokatu ziren. Karabakh Garaiko gatazka-eremuko borrokan aritutako armeniarrak ere Abkhaziako anaiei laguntzera behartuta aurkitu ziren. Borroka honetan zehar, armeniar batailoi nazional batzuk eratu ziren, Baghramyan batailoia izan zelarik ezagunena. Guztira 1.500 armeniar borrokatu ziren Abkhazia aldean, euren armadaren laurdena eratuz; 20 armeniar “Abkhaziako heroi” tituluarekin kondekoratuak izan ziren eta 242 hil ziren. Gaur egun, armeniarrak haserre daude abkhaziarrek isilik egoteaz eta gerran bere parte hartzea gutxiesteaz. Gerra amaitu ondoren, Abkhaziako armeniar kopurua jaitsi egin zen, asko Errusia eta Armenia aldera abiatu ziren, baina euren irteera txikia izan zen georgiarren ihesaldi eta banaketarekin alderatuz, honen ondorioz, euren pisu demografikoaren igoera azaltzen delarik.

Armenia Handia

Armeniako parte-hartzea georgiar-abkhaziar gatazkan gaia hainbat modutan interpreta daiteke. Alde batetik, argi dago, zalantza batzuen ondoren, armeniar komunitateak bere zoria abkhaziarrekin lotzeko konpromiso irmoa hartu zuela; izan ere, armeniarrek hartutako neutraltasunaren hasierako jarrera uler daiteke, gerran parte hartzeari uko egiten baitio, abkhaziarren eta georgiarren arteko indar korrelazio nahiko paretsua dela eta. Bestalde, argudia daiteke armeniarrak ez zeudela benetan borrokan abkhaziarren kausaren alde, baizik eta beren buruaren alde. Armeniako komunitateko buru Galust Trapizonianek, Abkhaziako heroi domina jaso zuenak, honako hau azaldu zuen: “Armeniarrek ezin zioten gerran parte hartzeari utzi, hau bizi ziren lurra zelako arrazoi soilagatik. Gerraren lehen egunetatik, armeniar bakoitzak bere etxea, familia, ohorea defendatu zituen. Beraz, bizitza bera izan zen armeniarrak armak hartzera behartu zituena”. Baieztapen horrek adierazten du armeniarrak ez zirela abkhaziarren arrazoi beragatik borrokan ari, hots, abkhaziarrak beren jaioterria defendatzen ari ziren bitartean, armeniarrak euren etxeak babesten saiatzen ziren. Baieztapen hauek kontutan harturik, armeniarrek abertzaletzat jotzen dutena, abkhaziarrek modu ezberdinean interpretatzen dute; euren arabera, armeniarrek zuhurtziaz jokatu zuten eta etorkizuneko Abkhazian leku bat izateko posizionatu ziren.

Hiru diputatu armeniar daude abkhaziar parlamentuan, 35 kidez osatua, baina armeniarrak gutxiegitzat jotzen dira Errepublikako biztanleriaren ehunekoari dagokionez. Ikuspuntu horiek adierazten dituztenek, ordea, azpimarratzen dute eragina ez dela ekintza politiko independente baten bidez handitu behar, eta bai, ordea, errepublikako liderrekin lankidetza-loturak erabiliz. Hala ere, lankidetza-bilera horiek 2004tik egiten ari dira; armeniar komunitatea legezko baliabide guztiak erabiliz saiatzen da ordezkaritza bidezkoagoa lortzen, baina ez da inolako hobekuntzarik lortu. Izan ere, gutxiengoak ordezkatzeko kuota informalen sistema moduko bat dago Abkhazian, eta horrek organo hautetsietan diputatuen proportzio txikiagoa ematen die, haien pisu demografikoak adieraziko lukeena baino.

Galist Trapizonian, Abkhaziako komunitate armeniarraren burua

Armeniarrek, Abkhazian, Hamshen izeneko dialekto bat hitz egiten dute, Armeniako Errepublikan erabilitako armeniar estandarretik oso ezberdina dena, eta, beraz, benetan, alde linguistiko gutxi dago armeniar komunitatearen barruan Abkhazian, baina ezin dituzte erraz erabili armeniar estandarrean emandako komunikabideak eta hezkuntza testuak. Abkhaziako gobernuak lehen hezkuntza hainbat hizkuntzatan ematen du, armeniera barne. Armeniako hizkuntza-eskolak, nagusiki Gagra, Gulripshi eta Ochamchira barrutietan kokatuak, zentzuz ondo funtzionatzen duen eredu eleaniztun baten adibide ona dira. Haurrek testuliburu armeniarretan oinarritutako armenieraz ikasten dute, baina errusiera ere ikasten dute, eta abkhazera hizkuntza ofizial gisa. Gaur egun 41 eskola armeniar daude Abkhazian, 3180 ikaslerekin eta 640 irakaslerekin. Ez dago testulibururik Hamsheneraz, eta, beraz, ikasleek, oro har, Armeniatik inportatutako liburuak erabiltzen dituzte, haientzat funtsean atzerriko hizkuntza den horretan idatzitakoak.

Gagra, izen bereko barrutiko hiriburua, armeniar biztanleriaren dentsitate handiarekin

Hala ere, eskolen eta ikasleen kopurua pixkanaka murrizten ari da. Eskolak, Armeniako diasporako komunitateek finantzatuta egon arren, ez daude ondo hornituta, eta maisu-maistrak gaizki ordainduta daude; beraz, kasu batzuetan pentsiodunek beren burua eskaintzen dute maisu-maistrak zerbitzu komunitario gisa egiteko. Armeniar batzuek, eurentzat, euren seme-alabek armeniera ikastea garrantzitsua den arren, errusiera ezagutzea funtsezkotzat jotzen dute, haurrek, Abkhazian edo Errusian etorkizunerako aukerak izan ditzaten. Komunitatea oso kezkatuta dago gaur egun, ikusten baitu armeniar eskolak ikasle kopuruaren inskripzioaren gainbehera batean sartzen direla. Eta, egia esan, armeniar guraso batzuek gero eta gehiago aukeratzen dituzte errusiera eskolak hasieratik. Iraganean, Abkhaziako armeniar gehienek Armeniako goi hezkuntzako erakundeetan ikasten zuten, eta komunitatean postu garrantzitsuak betetzen graduatzen ziren. Armeniako gobernuak, ordea, Abkhaziako armeniarrei bekak emateari utzi dio azken 2 edo 3 urteetan, Erevanen espezializatzen diren armeniar abkhaziarren kopuruan jaitsiera handia eraginez. Abkhaziak sobietar garaiko unibertsitate propioa du, baina bere hezkuntza estandarrak ez dira altuak.

Gaur egungo egoeren ondorioz, Armeniako Abkhazia komunitateko bizitza kulturala oztopatuta dago, Armenia eta Abkhaziaren artean lotura ofizialik ez dagoelako. Armeniako gobernuak ez du Tiflis gogaitu nahi. Antzinako sobietar errepublika guztiek bezala, Armeniak bere udako leku propioa zuen Abkhazian, Armenia Hotelean, non sobietar elite armeniarrak udako oporrak pasatzen zituen. Gerraz geroztik, Armeniako gobernuak ia uko egin die hotel horren gaineko bere eskubideei, Georgiak onartu ez duen Abkhaziako gobernuarekin inolako akordiorik sinatzera behartuta ez egoteko. 25 urtez alokatu diote hotela Abkhaziako armadari.

Armeniako Eliza Apostolikoa Gagran

Erlijioaren ikuspuntutik, Abkhazian dauden armeniar gehienak, beste leku batzuetan bezala, Armeniako Eliza Apostolikoarenak dira. Sobietar garaian praktika erlijiosoa gero eta urriagoa bihurtu zen, Abkhaziako Eliza armeniarra desagertu egin zen eta Errusiako eliza ortodoxoak bere funtzioa jarraitu zuen. Euren seme-alabak bataiatu, ezkondu edo erlijio ofizioetara joan nahi zuten armeniarrak, denborarekin, ortodoxo bihurtu ziren. Komunismoa erori ondoren, armeniar komunitateak, Abkhazian, Sobietar Batasuneko beste toki batzuetan gertatzen zen bezala, berpizkunde erlijioso bat izan zuen, eta Armeniako Eliza Apostolikoa Abkhazian berreraikitzeko dirua biltzeko ekimena hartu zen. 2013ko azaroaren 5ean ireki zizkien ateak eliztarrei Armeniako Eliza Apostolikoaren Abkhaziako lehen eliza, Gagran eraikia. Apirilaren 24an, hau da, Otomandar Inperioan Armeniako herriaren genozidioaren biktimen oroimenaren egunean, urtero ospatzen dira Gagrako eliza horretan erlijio-ofizioak, armeniar komunitateko (erlijiosoa eta laikoa) jende asko bertaratzen dela.

Armeniar etnikoak, tradizionalki, komunitate indartsua dira, eta horietako askok, Armeniarekin ez ezik, Errusia hegoaldeko armeniar diasporarekin ere lotura sendoak dituzte, honek, aukera komertzialak bilatzen ere laguntzen dielarik. Armeniako diaspora, guztira, 7 – 8 milioi ingurukoa da. Armeniarrak Libanoko bigarren naziorik handiena dira, Abkhaziako, Georgiako, Siriako eta Jordaniako hirugarren handiena. Armeniera hizkuntza ofizialetako bat da Libanon, Iraken. 2000ko Estatu Batuetako erroldan, 1.000.000 estatubatuarrek Armeniako jatorria zutela adierazi zuten. Glendale, Kaliforniako hiria eta Los Angeles konderrian dagoena, Armeniatik kanpo armeniar kopuru handiena duen hiria da.

Glendale, Kalifornia Estatuko hiria

Oro har, armeniarrak ondo integratuta daude Abkhazian, eta bizitza politikoan eta publikoan ordezkaritza mugatua badute ere, beste sektore batzuetan buruan daude, adibidez, enpresa txiki eta ertainetan eta merkataritzan. Armeniarrek, nekazal merkataritzan aritzeaz gain, berezko kafe ugari ireki dituzte Itsaso Beltzaren kostaldean zehar.

Hala ere, Abkhaziako Armeniako Komunitateko Kontseilua kexu agertu da “Armeniako biztanleekiko jarrera negatiboa” dela eta, eta kezka agertu du armeniarren aurkako panfletoen banaketagatik, baita Sukhum hirian dauden armeniar bigarren hezkuntzako eskoletan sabotaje saiakerengatik ere.

Baina behin betiko piztu ziren alarmak etnien arteko harremanen arazoen eztabaida publikoari buruzko tabua berriki (2017ko udaberrian) hautsi zenean Jamal Bartsits politikari beteranoak borrokalari ohien bilera batean egindako adierazpenek, alde batetik, zalantzan jartzen Abkhaziako komunitate armeniarraren ordezkariek 1992-1993ko gerran Georgiarekin izandako jarduera, eta, bestetik, argudiatzen bere kopurua handitzeak (jaiotza-tasa handiagoa izateagatik) ondorioak izan ditzakeela herrialdearen segurtasun estrategikoan eta kulturalean. Armeniako komunitateak, Abkhaziako gobernuari, Armeniako batailoietako borrokalariei sinesgarritasuna kentzeko eta gorroto etnikoa pizteko kanpaina bertan behera uzteko eskatu zion. Bide batez, armeniarrekiko borondate txarra, Bartsitsen deklarazio leherkorren aurretik ere, poliki-poliki sortu zen. Lehertutako kalapita eta eskandaluak, agintari eta politikariak, Barsitsen hitzak aho batez kritikatzera behartu zituen, herritarrei, herrialdearen egoera soziopolitiko ahul eta konplexua ez ezegonkortzeko eskatuz.

Abkhaziako mapa etnikoa (2008): abkhaziarrak (horia), armeniarrak (berdea), georgiarrak (arrosa). Arrosa argian agertzen dira 1993-2008 aldian georgiarrek utzitako eremuak

Gutxiengo armeniarra modu trinkoan bizi da herrialdeko gune askotan, bere funtzioa eta eragina abkhaziar gizartearen garapenean oso garrantzitsua da, eta gehienbat gizarte talde bezala etnikoki abkhaziar populazioa politikoki babestu zuen gerran modu erabakigarrian sartuz. Gainera, armeniar komunitatearen iritzi orokortua da, abkhaziarrez gain, Georgiarekiko gerran komunitate etniko hori bakarrik izan zela parte hartze “korporatiboa” hartu zuena, gerra osoa jasoz: okupazioa, lapurreta, hilketa, erbestea eta jazarpena.

Gerra garaitik, Abkhaziak integrazio zibilerako urrats txiki batzuk egin ditu, baina Sobietar Batasuneko “nazioarteko” gizartea oinarri hartuta, ez da abkhaz kulturaren balioetan oinarritutako benetako ulermenik sortu. Eta, nabarmen, “Nazioarteko bakearen” paradigma sobietar zaharra da, Abkhazia modernoaren fundazioaren zimenduetako bat. Horregatik dira hain zuhur eta zentzuzkoak etnien arteko harremanei buruz eztabaidatzeko orduan. Baina egitate egiaztatua da Kaukaso eskualdeko komunitateen konfrontazio-puntu gorena baino lehen, aldi batzuetan, barneko eta kanpoko tentsioen artean, interesen oreka eta etnien arteko lasaitasuna mantentzen direla. Eta haustura garaietan, hain zuzen ere gatazka etnikoek dute potentzialik leherkorrena eskualdean.

Abkhaziako mapa etnikoa (2018): abkhaz (laranja), armeniarrak (horia), georgiarrak (urdina), errusiarrak (berdea)  

Abkhaziar etniako biztanleen artean orokortutako urbanizazioa beste faktore bat bihurtu zen, armeniarrek oinarri ekonomikoa zabaltzea ahalbidetu zuena, komunitateak eskura zituen nekazaritza-baliabideen kontura. Estatuarekiko kontratu sozial mota hau arrakastatsua izango zatekeen armeniar komunitateak azkenean “abkhaziar nekazaria” talde sozial bezala hartu izan balu. Baina herrialdean izandako ezegonkortasunak eten egin zuen prozesu sozialen garapenaren bilakaera naturala. Garai berriko inperioen hazkunde moten arabera antolatutako etnia anitzeko gizarteetan, tokiko txobinismoa, babesletza eta zapalkuntza etnikoa dira beti bizitza sozialarekin batera doazen elementu eratzaile eta osatzaileak. Duela urte askotatik, armeniar abkhaziarrek Estatuarekin ezarritako isilbidezko kontratu sozial bat barneratu dute. Kontratu horren arabera, beren jardueraren muina nekazaritza zen, eta, neurri txiki batean, turismoa, egoera anomalo hori beren eguneroko bizitzan naturalizatuz. Aitzitik, abkhaziar etnikoak politikaren, negozio handien, manufakturaren eta turismoaren boterearekin geratzen ziren. Baina, orain, Abkhaziako krisi ekonomiko katastrofikoak hautsi egiten du kontratu sozial hori, eta armeniarrek beste eremu batzuetara zabaldu dituzte beren jarduerak (merkataritza, turismoa, merkatuak …), haietan baitute eragina nagusi.

Armeniar haurrak Gagran ospatutako Hamshen jaian (2018-11-1)

Armeniar etnikoek, Abjaziako beste egoiliar guztiek bezala, estatuaren degradazioa jasaten dute (ustelkeria, krimenak, mafiak, …) baina, aurreko abkhaziar gizarteetan gertatzen den bezala, erorketa honen erantzukizuna ez dago estatuan, baizik eta Estatua lotuta dagoen talde etnikoan. 1992an independentzia lortu aurretik erraza zen georgiarren gaineko erantzukizuna deskargatzea. Eta, egia esan, orain abkhaziarrek sentitzen dute beren ospea gutxitu egin dela, ez bakarrik armeniarren begien aurrean, baizik eta are gehiago iparraldeko kaukasoarren aurrean eta Ekialde Ertaineko abkhaziar aberriratuen aurrean. Horrek guztiak isolamendua, “blokeo” pentsamendua eta txobinazaleen gogo-aldarteen hazkundea areagotu baino ez du egiten. Abkhaziako integrazio zibilaren prozesuak bultzada hartu izan balu, Estatuaren gainbehera arazo sozialtzat joko zuen gizarteak, etnien artekoa beharrean.

Khadzhimba presidenteak armeniar komunitateari bisita egiten Gagran ospatutako Hemshin Jaialdian (2018-11-1)

Baina beharrezkoa da aipatzea abkhaziar gizartea ia kasta bat dela eta nagusiki lerro etnikoetan banatua dagoela, haietan praktika sozial ezberdinak dituena. Eta estatuaren degradazio-baldintza horietan, bere lege-sistemaren erorketarena, paradoxikoki (¿), abkhaziar populazioa da desnazionalizazio-prozesu bat gehien jasaten duena. Eta fisikoki sufritzen du, komunikabideetan eta inkestetan islatzen diren Abkhaziako gizartearen eguneroko bizitzako gertaerek iradokitzen dutelako etnikoki abkhaziar ingurunean gertatzen diren praktika sozialek milaka giza tragedia eragiten dituztela: istripuetan izandako heriotzak, drogekiko mendekotasuna, hilketak, suizidioak … Legeak ez du berdin funtzionatzen talde etniko guztientzat; abkhaziarrenganako permisibitate handiagoak, batez ere gazteei, jarduera paralegalak egiteko aukera ematen die (drogekin trapitxeatzea, ebasketak, bahiketak, negozio-estortsioa,…), irteerarik gabeko kalexka batera eramaten ditu, euren bazterketa sozial eta fisikora, azken finean, auto-genozidiora. Aitzitik, komunitate armeniarrak, lege-sistemaren barruan bizitzera behartuta dagoen eragin-baliabiderik ez duela, eta delituak egiteagatik larrituta dagoenez, bide hori aukeratzeko txertoa hartuta dauka. Bi mundu sozial desberdinetan bizitzeak abkhaziar gazteen eta adin ertainekoen heriotza-tasa handiagoa eragiten du kausa ez-naturalengatik (hilketa, suizidioa, HIESa …), eta, aldi berean, haien praktika sozialak berreraiki ezin izatea da etnien arteko tentsioa handitzeko beste faktore sortzaileetako bat.

Kaukaso Handiko mendiak Abkhazian

Egia esan, armeniarren arteko egoera txarra da, baina bestelako arazoengatik. Hobeto esanda, Errusiatik gertu dauden eskualdeetara migrazio handia duen komunitate zahartu bat da. Armeniar herrixketan, arazo handia dago gerra ostean banatu ziren lurrekin, oraindik armeniar nekazariak lan gogorrerako indarra zuten pertsona nahiko gazteak zirenean. Orain, gazteriak uko egiten dio halako lanari, eta ez bakarrik arrazoi soziopolitikoengatik. Hamshen armeniarren nekazaritzak baliabideen potentziala modu estentsiboan erabiltzen du, ez da teknologikoa, ez du ezagutza modernoa kontuan hartzen eta energia asko kontsumitzen du. Jarduera ekonomiko mota horrek etengabe hazten ari diren eremu handiak eskatzen ditu, familia baten edo biren indarrek prozesatuak, eta lan infernuzkoa dakar, ez ekonomikoki erakargarria. Gazteek uko egiten diote landan lan egiteari, eta hirira joaten dira lanera, oro har, Errusiara emigratuz. Beraz, abkhaziar publiko patriotikoaren iritzien kontrara, armeniar abkhaziarren kopurua gutxitzen ari da adinekoek gero eta gehiago menderatzen duten komunitate batean, eta horrek, bide batez, gatazkarako potentziala murriztuko du. Hala ere, Abkhaziako estatua zenbat eta azkarrago degradatu, orduan eta litekeena da etnien arteko gatazka bihurtzea. Gerraren urteetan, 15.000-20.000 armeniar inguru joan ziren Errusiara, eta gazteetako askok ez dute etorkizuneko ikuspegirik ikusi oraindik, komunitateko buruzagiak biziki kezkatzen dituen ezaugarria.

Sukhum, Errepublikako hiriburua, armeniar gehien Abkhazian biltzen den hiria.

Nolanahi ere, Abkhazian etnien arteko egoera gero eta gehiago berotzen ari da. Familia mailan abkhaziarrak haserre daude egoera horrekin, badakite armeniarrak abkhaziarrak baino askoz gehiago bizi direla baina beraiek ez dute gatazka ireki batean sartu nahi, gatazkekin nekatuta daude eta bizitza baketsua bakarrik nahi dute. Hala ere, Georgia eta Azerbaijan auzokoek armeniar-abkhaziar konfrontazioa egotea nahi dute, eta erregaia gehitzen diote suari. Gerra gertatuz gero, georgiarrek kaos orokorraren unean Abkhazia berreskuratzea espero dute; bestalde, azeriek bigarren fronte bat osatu dute armeniarren aurka, Karabakh Garaian kontrola hartzen saiatzeko edo han erasoaldi bat antolatzeko. Ikuspuntu geopolitiko batetik, abkhaziar elite nazionalak kontaktu informal oso beroak ditu Turkiako Errepublikako gobernuarekin. Abkhazian Turkiarantz bira egitearen aldeko asko daude, eta, gaur egun, bai abkhaziarrak, bai turkiar estatuan dauden zirkasiar diaspora ugariak hori lortzeko presioa egiten ari dira. Armeniarrak, zentzu honetan, errusiarragoak dira, begi-bistako arrazoiengatik ez baitira inoiz turkiarren alde jarriko.

Baldintzatzaile horiek guztiak kontuan hartuta, abkhaziar agintariek, aldeetako inork nahi ez duen gatazka baten potentziala murrizteko, nazio zibil eta politiko integratzailea sortu beharko dute. Era berean, armeniarrei beren kultura erabat garatzeko aukera eman beharko die, gehiengoa duten arloetan ofizial gisa duten hizkuntza aitortuz, baita errepublikaren independentziaren aldeko gerran lortutako merituak ez gutxiestea ere, eta ez diskriminatzea laster alde egin beharko luketen “aldi baterako gonbidatu” gisa. Armeniarrek, bestalde, ongi egingo lukete abkhaziar abertzaletasun nazionalari arreta gehiago jartzean. Oso desideratum zaila praktikara eramatea, baina egingarria.